tekst: Hans Knot
Bij ons thuis is het een walhalla aan muzikale klanken. Staat er geen oud radioprogramma uit het archief te draaien dan is er muziek vanaf de cd, want muziek verzamelen is intensief gedaan sinds de eerste aankoop in 1964. Dat betekent dat er een grote variatie aan muzieksoorten in onze collectie zit en we vooral elkaar nieuwe vondsten – al dan niet decennia geleden opgenomen – voorstellen. Het kan dus voorkomen dat bij het beluisteren va
n een oud radioprogramma er een nummer wordt gehoord waarbij bepaalde associaties worden opgewekt zoals bijvoorbeeld met het nummer dat ik me herinner vooral in zwart wit te hebben gezien. In de volgende link is een korte herinnering aan dit nummer terug te zien: https://www.youtube.com/watch?v=cT_fKY34Hx0
In mijn oren dus één van de mooiste composities van John Lennon, die desondanks aan Lennon and Mc Cartney werd toegeschreven. Voor diegene die generatiegenoot zijn, dus 65 plussers, zullen zich ook herinneren dat dit nummer in zwart wit op een klein beeldscherm werd getoond, waarbij het beeld soms diende te worden bijgesteld door een knop aan de achterkant van het televisietoestel als het ware te trimmen. De song werd geschreven als een soort van opdracht van de BBC die ging meedoen aan een internationaal spektakel dat in 1967 plaatsvond: een eerste internationale satellietuitzending die liefst 600 miljoen kijkers zou gaan trekken in 24 landen en dat alles onder de titel ‘Our World’.
Voordat die voor die tijd unieke uitzending werd gebracht, werd er natuurlijk breed aan publiciteit gedaan maar liep lang niet alles zoals verwacht. Op 18 mei 1967 kwamen veertig journalisten uit Nederland, België en West-Duitsland in studio K van de West Deutsche Rundfunk in Keulen bijeen om deel te nemen aan een persconferentie, die ook in Montreal gehouden werd. Via geluidslijnen was het voor de journalisten in Keulen mogelijk vragen te stellen, waar vervolgens op werd geantwoord vanuit Montreal.
De Intelsat I (bijnaam: Early Bird) was één van de satellieten die voor de uitzending werd gebruikt
Ook in Parijs, Londen, Kopenhagen, Rome, Moskou en Praag deden journalisten aan dit vraag- en antwoordspel mee, waarbij Aubrey Singer van de BBC mededelingen verstrekte over het eerste wereldomvattende televisieprogramma ‘Our World’, dat op zondagavond 25 juni 1967 gepland stond. Duidelijk werd tijdens de persconferentie dat het uitzenden van ‘Our World’ om 20 uur onze tijd zou beginnen.
In alle vijf continenten kwamen op dat ogenblik kinderen ter wereld. Welke toekomst hadden ze? Hoe zagen deze kinderen, slechts enkele minuten oud, er uit in Hokkaido (Japan), Warschau, Mexico-City, Samarkand en in Montreal? Hoe was het milieu destijds, waarin de kinderen zijn geboren? Via de satelliet kreeg zo goed mogelijk een deel van wereld op hetzelfde ogenblik visuele reacties op deze vragen. De kijker mocht economische, gastronomische, educatieve en toeristische bijzonderheden verwachten uit een groot aantal landen.
Op die bewuste 25ste juni, zo werd er gesteld, zouden er bijvoorbeeld directe beelden uit Swerdlowsk, Vancouver, Melbourne, Wladiwostok, Tokio, Mexico-City en Winnepeg op het scherm komen, tenminste wanneer er in het schakelcentrum van de UER in Brussel niets mis zou gaan. Men ging er vanuit dat het nauwelijks mis zou kunnen gaan.
Het tweede onderdeel dat aan bod zou komen kreeg de naam ‘De hongerende wereld’ mee met beelden uit Wisconsin, Takamasu, Pee (Hongarije) en Canberra die de toenmalige strijd tegen de honger weer gaven. Opnamen uit New York, Moskou en het Schotse Cumbernauld registreerden vervolgens de inspanningen die men zich trooste om te komen tot een menswaardig bestaan in het onderdeel ‘De overbevolkte wereld.’
Er kwamen verder beelden van valschermspringers, grotonderzoekers, kanovaarders en duikers, terwijl de gebroeders d'Inzeo de sportieve prestaties van de wereld representeerden. Bayreuth werd niet overgeslagen en evenmin een tentoonstelling van werken van Chagall. Er waren filmopnamen uit Rome van de Russische clown Popov en een speciaal optreden van The Beatles, die voor het eerst het gedenkwaardige ‘All you need is love’ ten gehore brachten. Ook werd een documentaire gepland over ‘De greep van de mensen naar het heelal’.
Op de persconferentie werd die dag ook bekend gemaakt dat het nog niet zeker was of de toenmalige Sovjet-Unie toe zou staan de wereld een blik te gunnen op mislukte starts van een aantal van haar satellieten. Amerika zou, zo meldde men, de kijkers meenemen naar Cape Kennedy, Oost-Duitsland zou met een telescoop in Jena vertegenwoordigd zijn terwijl een Australische telescoop het toenmalig bekendste verst verwijderde hemellichaam, dat nog juist zichtbaar was, zou tonen.
Nog wat cijfers die bekend werden tijdens de persconferentie. Uit 42 verschillende plaatsen ter wereld zou er ‘live’ een verslag worden gegeven. 100.000 mensen werkten aan deze uitzending mee, terwijl 300 camera's ervoor werden ingeschakeld. Eén zesde van de wereldbevolking was destijds in de gelegenheid het programma te volgen. Een voorzichtige schatting noemde een kijkersaantal van 400 tot 700 miljoen. Vier satellieten (de Early Bird boven de Atlantische Oceaan, de Lani Bird en de ATS-l boven de Pacific en een Moiniya boven Aziatisch Rusland) gingen dit wereldomspannende televisienet omvatten.
De kosten van het project werden geraamd op 18 miljoen gulden, voor die tijd een gigantisch bedrag. Afgesproken werd, dat geen enkel land de politiek mocht aanvoeren evenmin reclameboodschappen mocht uitzenden. De opzet was verder, dat het nationale prestige niet in het geding mocht komen.
Tijdens de persconferentie in Montreal nam de Russische afgevaardigde gedurende een kwartier het woord, waarbij hij een toespeling maakte op de 50ste verjaardag van de Oktoberrevolutie. De grote organisator achter ‘Our World’, Aubrey Singer, reageerde hierop met: “We have - each others word. No politics!”
China bleef trouwens buiten dit schakelprogramma, aangezien er geen contact bestond met de staatsomroep aldaar. India was nog niet in het bezit van een grondstation en Afrika was in 1967 alleen door Tunesië vertegenwoordigd. De andere Afrikaanse landen werkten slechts op regionale basis.
De gekozen tijd van uitzending was gunstig voor de eventuele kijkers in West-Europa. De BBC had zich uiteraard, als initiatiefneemster, de beste tijd voorbehouden. In New York was het destijds vroeg in de middag. In Moskou was het 10 uur in de avond, in Japan 4 uur ’s morgens en in Australië vijf uur ’s middags, om maar een paar voorbeelden te noemen.
Een dag later werd bekend dat vijf communistische landen deelneming aan ‘Our World’ weigerden. Het bleek dat vier communistische landen het Russische voorbeeld hadden gevolgd. Tsjecho-Slowakije, Hongarije, Polen en Oost- Duitsland besloten niet mee te werken.
De directeur van het programma, Aubrey Singer, stelde na het bekend worden van dit besluit in Londen dat de terugtrekkingen weinig verschil zou maken en dat de uitzending gewoon zou doorgaan. Er was in totaal een gat van 25 minuten gevallen in het twee uur durende programma, maar dat kon volgens hem best worden opgevuld.
Vanuit Rusland was er bij de organisatie ook nog eens een opmerking binnengekomen dat het programma zijn oorspronkelijke humanitaire idee zou hebben verloren. Men had dit onderbouwd door te stellen dat dit kwam door verslechtering van de internationale toestand ten gevolge van de Israëlische agressie en de samenzwering van imperialistische machten tegen de Arabische landen, daarbij doelend op de Zesdaagse Oorlog die daarvoor recentelijk had plaatsgevonden.
Op 23 juni maakte de organisatie achter ‘Our World’ bekend dat de uitzending zou worden aangepast: ‘Gezien de Oost-Europese landen zich hebben teruggetrokken komt ‘Our World’ zondag aanstaande in gewijzigde opzet op het scherm. We streven er naar het programma toch zijn oorspronkelijke lengte van twee uur te laten behouden Dit zal geschieden door enkele plaatsen niet één maar tweemaal in te schakelen en door het verlengen van de tijdsduur van enkele andere programma-onderdelen.’
Verder was het noodzakelijk geworden de thema's ‘The Hungry World’ en ‘The Crowded World’ samen te voegen tot een thema dat ‘The Teeming World’ (De overvolle wereld) tot titel meekreeg. Tenslotte moest het idee van ‘Round the World’ (De wereld rond) worden losgelaten. Dit werd veranderd in: ‘Across the World’ (Door de wereld).
Het betekende wel dat met de uitzending van ‘Our World’ op zondag 25 juni van 20.00 tot 22.00 uur op Nederland 1, de wekelijkse aflevering van het jeugdfeuilleton ‘Thierry’ kwam te vervallen. Verder werd het NTS-sportprogramma van 19.10 tot 19.55 uur uitgezonden en het eerste Journaal van 19.55 tot 20.00 uur, zodat direct daarna kon worden gekeken naar dit zeer speciale wereldwijde programma.
Een korte speuractie leverde op dat in het NTS-sportprogramma onder meer aandacht werd besteed aan: de roeiwedstrijden tussen West-Duitsland en Nederland, die werden gehouden in Duisburg; de voetbalwedstrijd Rohda JC—HVC; de Europa Cup-atletiekwedstrijden in Kopenhagen en de wielerwedstrijd Nederland—Sovjet- Unie in Alkmaar.
George Harrison tijdens de uitzending
Zelf kan ik me niet meer herinneren wat er zoal voorbij kwam, behalve dan dat de Beatles voor het eerst ‘All you need is love’ live hebben gezongen en dat we destijds het programma in ‘zwart-wit’ hebben aanschouwd. Gelukkig is er in het krantenarchief een knipsel teruggevonden uit het Nieuwsblad van het Noorden van 26 juni 1967, waarin verslag werd gedaan van het programma: ‘Het door de BBC voorbereide eerste wereldomvattende schakelprogramma ‘Our World’ is een groot succes geworden zowel in technisch opzicht — er mislukte vrijwel niets — als vanwege de aard van het gebodene en de opmaak.’
De televisiecriticus van de krant kwam ook met een eigen oordeel: ‘Als televisiekijker raak je aan veel gewend en veer je niet eens meer op als een belangrijk gebeuren als de zitting van de VN rechtstreeks uit New Vork in de huiskamer komt.Toch liet het programma van gisteravond niet na diepe indruk te maken, omdat nu eigenlijk voor het eerst de grote mondiale mogelijkheden van het medium televisie uitvoerig en met diepgang uit de verf kwamen. De start was direct al overrompelend met de geboorte van baby’s in Japan, Denemarken en Mexico, waarbij de televisie het geluk van de wereld had toen zij het Mexicaantje Edmundo Gomez nog met navelstreng verbonden met zijn moeder aan de vele miljoenen kijkers kon tonen.
Er volgden daarna nog ettelijke andere belangwekkende onderwerpen, teveel om hier op te noemen waarbij de uitzendtijd juist op maat was gesneden en het commentaar in veel gevallen de roos trof. Het kan zijn dat het sommige kijkers wel eens wat te pathetisch in de oren heeft geklonken maar daar staat tegenover dat het onderstrepen van de specifieke en curieuze elementen van het programma , zoals het feit van de directe overbrenging, de verschillen in tijd en weer en vooral het herhaaldelijk accentueren van het leidmotief van het programma: er worden steeds meer mensen op onze wereld geboren, deze twee uur durende caleidoscoop een passende afronding gaven.’
Koos Postema was het die het commentaar voor de NTS verzorgde. En met de moderne technieken is het fantastisch dat van het twee uur durende programma van destijds via een leuke, 30 minuten durende, samenvatting is terug te vinden. Let vooral op de daarbij destijds gebruikte technieken: https://www.youtube.com/watch?v=wbWMBiz2z7k
