Handgranaat radio en aansteker in één
tekst: Hans Knot
De nostalgische column brengt ons deze keer naar de maand januari 1976. Ook destijds knipte ik links en rechts opmerkelijke artikelen uit de kranten en maakte ik aantekeningen over media-onderwerpen, die me interessant leken om te bewaren. Zo viel mij begin die maand een bericht op dat radiootjes, die wat vorm en kleur betrof precies of behoorlijk veel leken op handgranaten, uit de handel dienden te verdwijnen.
Je zou deze radio’s heden ten dage in de categorie ‘gadget’ kunnen laten vallen. Allerlei vormen werden er bedacht om niet alleen de radio in de markt te zetten maar ook een product. Zo herinner ik me dat de Coca Cola Company een radio bracht in de vorm van een fles coca cola en de TROS ook een eigen transistor radio voor haar leden beschikbaar had bij een van de acties uit de tijd. Dat laatste was heel begrijpelijk als je weet dat de toenmalige voorman van de TROS, Joop Landré, een groot verzamelaar van allerlei soorten transistorradio’s – vooral als reclameobject- was.
In ieder geval was men binnen het toenmalige ministerie van Justitie van mening dat de ‘handgranaat radio’ onder de vuurwapenwet kwam te vallen. Dit was ook het geval met speelgoedpistolen, die te veel op echte vuurwapens leken. Eerder die week werd in een speelgoedzaak in Utrecht de massale verkoop van dergelijke transistorradio’s stilgezet. In de berichtgeving werd vermeld dat de eigenaar er binnen een week meer dan honderd exemplaren van had verkocht en de stopzetting en omschrijving was reden genoeg voor het PvdA Tweede Kamerlid Roethof om schriftelijke vragen te stellen waardoor vanuit het ministerie van Justitie afkeurende antwoorden kwamen inzake de verkoop van deze radio’s.
Anno 2024 worden we als het ware gebombardeerd met voetbalwedstrijden die via de diverse televisiekanalen worden uitgezonden. Gelukkig is het aanbod aan televisieprogramma’s zeer breed en niet te vergelijken met het aanbod aan televisiekanalen destijds in 1976. En toch was er al het nodige te doen over het aanbod aan voetbalwedstrijden. Tijdens een congres van de Europese voetbalunie, de UEFA, dat in het Spaanse Marbella werd gehouden, werd er door bestuurders van meer dan dertig nationale bonden er op aangedrongen minder voetbalwedstrijden op de televisie te vertonen.
De reden hiervan was dat in vrijwel alle Europese landen er een terugloop was in het aantal bezoekers, wat tevens een terugloop in financiën betekende voor de thuisspelende ploeg. De vertegenwoordigers namens de bonden van België, West-Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland, Luxemburg en ook Nederland maakten bekend dat zij een onderlinge overeenkomst hadden gesloten. Hierbij was vastgelegd dat het overnemen van een uitzending door een televisiestation van de andere landen sterk gelimiteerd was.
Andere deelnemende bonden aan het UEFA congres ondersteunden grotendeels de gedachte een dergelijke limitering in heel Europa te gaan aanhouden. Overigens besloot men de finaleronde van het toernooi om het Europees landenkampioenschap en de eindstrijden van de drie Europese bekertoernooien via de televisie uit te zenden.
Tja en dan terugkomend op die verschillende soorten van transistorradio’s, die voornamelijk werden gevoed middels het gebruik van batterijen. Vanuit de eind jaren vijftig van de vorige eeuw was de opkomst van de transistorradio met grote stappen vooruit gegaan. Sommige van die transistorradio’s werden bij aankoop al voorzien van batterijen, al dan niet in groot of klein formaat. Bij andere aangekochte exemplaren dienden de batterijen zelf te worden aangeschaft.
Ik herken mij direct dat ik vooral destijds mijn keuze legde bij Philips batterijen, die van VARTA en de Witte Kat. Daar op een bepaald moment er meer dan één transistorradio in mijn bezit was zorgde ik er ook altijd voor de er een voorraadje in huis was zodat vervanging van lege exemplaren direct mogelijk was. Hetzelfde geldt heden ten dage voor de mini knoop batterijen voor mijn gehoorapparaat, die ook nodig zijn mede door het intens beluisteren van de radio gedurende minimaal 6,5 decennia.
Een lichte paniek kwam tot mij en vele andere bezitters, die de Witte Kat batterijen met regelmaat kochten toen eind januari 1976 bekend werd dat de fabriek Herberbold uit Utrecht zou gaan sluiten en hierdoor ruim 100 medewerkers op straat zouden komen te staan. En juist dat bedrijf was verantwoordelijk voor de productie van onder meer de Witte Kat staafjes, die ons zoveel energie leverden.
De steeds fellere concurrentie van de metalen batterij was de oorzaak van de sluiting, die gepland werd op eind september dat jaar. Herberhold, pas in 1972 overgenomen door het West-Duitse batterijenconcern Varta, maakte zelf uitsluitend nog batterijen met plastic omhulsel. Als gevolg van de stijging van de olieprijzen, sinds medio 1973, was ook de prijs van plastic fors gestegen en hierdoor was het bedrijf in Utrecht in ongunstige concurrentiepositie gekomen. Nee, het was niet verstandig haastig de winkels in te gaan om massaal de batterijen in te kopen want ook die hadden destijds een beperkte houdbaarheid.
