tekst: Hans Knot foto: Ron Buninga
Op deze zaterdag 12 augustus gaat de nostalgische column over 14 augustus 1967, een maandag die door de fervente radioluisteraars nog immer ‘Black Monday’ wordt genoemd en vreemd genoeg ook dit jaar op een maandag zal vallen. In Engeland en Nederland zal via tal van activiteiten dit weekend en komende maandag stil gestaan worden bij het gegeven dat een halve eeuw geleden het merendeel van de zeezenders voor de Britse kust, via de invoering van de Marine Offences Bill, uit de ether werd verdreven.
De kranten stonden destijds vol van protesten en de deejays, van de stations die uit de ether verdwenen waren, werden bij aankomst op Liverpool station in Londen destijds door een hysterische groep jonge vrouwen en meisjes toegejuicht. De helden van destijds zijn voor een grote groep vaste luisteraars nog steeds hun helden, getuige de belangstelling voor de vrije radio die via de sociale media de laatste jaren vooral flink is aangewakkerd.
Maar er was in de wereld natuurlijk veel meer aan de hand op die 14de augustus en de dagen erom heen. Te veel om in deze column op te nemen maar toch wel belangrijk even stil te staan bij de wereldse echte problemen die er waren. Het gezag van de Chinese regering beperkte zich, volgens een onderzoek, feitelijk alleen nog maar tot Peking en naaste omgeving. Eigenlijk was niemand op dat moment in China aan de macht.
Dit stelde ondermeer de 29-jarige Noorse journalist Harald Munthe-Kaas, die van Peking in Oslo teruggekeerde. Munthe-Kaas, die Chinese taal en letteren studeerde en Chinees sprak, zei, dat er een zeer nerveuze sfeer in Peking heerste, daar ook de politieke toestand in China chaotisch was. De toenmalige president Lioe Sjao-Sji had huisarrest en niets meer te vertellen. In de zuidwestelijke Chinese provincie Szetsjwan heerste een complete burgeroorlog, zo meldde het officiële persbureau van Nationalistisch-China.
Bij de oorlog werd ook gebruik gemaakt van tanks en grote kanonnen. De tegenstanders van Mao zouden na een hevig gevecht, van vijf dagen, de industriestad Nantsjoeng veroverd hebben. Volgens berichtgeving, die destijds moeizaam naar buiten kwam, waren zware gevechten uitgebroken in Tsjengtoe, de hoofdstad van de provincie Szetsjwan. Ook zouden er zware gevechten geleverd zijn in Tsjoengking, een stad in de bergen, welke memelsbreed 1500 km landinwaarts van de monding van de Jangtse ligt.
Reizigers uit Kanton hadden in Hongkong verteld, dat in Kanton anarchie heerste. Verscheidene duizenden gevangenen zouden uit een werkkamp zijn ontsnapt. Ze zweirven door de straten en plunderden winkels. Volgens de reizigers hing aan bijna iedere boom van de Tai Ping Sud-laan een lijk. De luchtverbinding tussen Kanton en Hongkong was verbroken.
Hoe stond het met het weer in ons land? We hadden in de GPD kranten de rubriek met de kat Pressie die op die dag meldde: ‘De lijn van stabiel zomerweer is gebroken. Enkele buien die dit weekeinde passeerden, misten het stabiele eveneens, want de regenval was soms wolkbreukachtig. Zowel zaterdag als zondag vielen er vooral in Groningen, Drenthe en Overijssel zware buien. Zondagmorgen meldde Paterswolde 18 mm, vanmorgen Spier (Dr.) 21 mm. In zijn geheel leverde het weekeinde aan buien de volgende regenhoeveelheden op: Paterswolde 32, Spier 25, Groningen 16, Delfzijl 15, Schiermonnikoog 13 mm. De tot nu toe meest actieve depressie van deze zomer lag vanmorgen bij lerland en wordt morgenochtend met een luchtdruk van ongeveer 740 millimeter boven de Noordzee verwacht.’
Er was ook vaak in die dagen vermelding in de kranten over vluchtpogingen uit de DDR. Zo ook op 14 augustus 1967 toen te lezen was dat de Maastrichtse 30-jarige machinebouwkundige Tonnie van den Boom niet teruggekeerd was van een reis naar Bulgarije. Hij was daar op 29 juli van dat jaar met zijn zwager Peter Lehmann uit Solingen en een vriend, Winfried Kadur uit Remscheidt-Lennep, heen gereisd om zijn schoonzuster Gudrun Lehmann (28) uit Kiesselbach (Oost-Duitsland) naar het westen te smokkelen. Van de Oost-Duitse werd echter bekend, dat zij tijdens een vakantie in Bulgarije door onbekende oorzaak om het leven was gekomen.
Bij de voorbereiding van de plannen deze vrouw, die arts was aan een kliniek in Kiesselbach, naar het westen te smokkelen, had ze gezworen zich van het leven te beroven, als er iets mis zou gaan. Het overlijden van Gudrun en het niet tijdig terugkeren van het drietal mannen deed vermoeden, dat er inderdaad iets mis was gegaan en dat Tonnie van den Boom en zijn metgezellen in handen van de Bulgaarse staatspolitie waren gevallen. Schimmigheid in berichtgeving in deze voerde de boventoon en duidelijkheid is er nooit verschaft.
Maar gelukkig waren er ook feestelijke zaken te melden die beruchte maandag want er was over het oudste echtpaar van ons land die dag te melden dat ze aan de voorafgaande zaterdag hun 76-jarig huwelijksfeest hadden gevierd. Het ging om Harm Tingen (99) en Jantje Woltman (94). De gehele dag was het een komen en gaan van familieleden, vrienden en kennissen. Het Nieuwsblad van het Noorden schreef de volgende maandag: ‘Taarten, bloemen en schriftelijke felicitaties werden bij tientallen aan hun propere woninkje aan het Varik 3 in het Bonnerveld te Gieten afgegeven. Een hoogtepunt vormde in de middaguren de komst van burgemeester mr. H. V. van Walsurn, die de oudjes namens het gemeentebestuur de gelukwensen aanbood en daarbij een fruitmand overhandigde. In de vreugde deelde ook de 70-jarige zoon Teunis, bij wie de ‘feestvarkens’ inwoonde, en die de honneurs waarnam.
De serenade, die het plaatselijk muziekkorps Harmonie aan Neerlands langst getrouwden bracht was eveneens een hoogtepunt. Toen de mannelijke helft om kwart voor zeven 's avonds in de Drentse uitzending van de RONO zichzelf in een kort vraaggesprek met Jan Weggemans door de luidspreker had gehoord, betekende dit het einde van een voor het echtpaar vermoeiende, doch feestelijke dag. Volgens de journalist van de krant liet mevrouw Tingen zich direct erop naar bed brengen. Haar man volgde haar al snel.’ Tja, Radio London was er niet meer en altijd maar luisteren naar de RONO was ook niet alles. Ik beloof volgende week nog een paar onderwerpen over die bewuste 14de augustus in herinnering te brengen.
