Ad (midden) met o.a. Robb Eden
tekst: Hans Knot
Het was op vrijdag 24 april 2020 dat de ook in Duitsland in radiokringen zeer bekende Ad Roland werd overvallen met een grote verrassing. Het heeft de Nederlandse Koning Willem Alexander namelijk bekoord Ad Roland een hoge Koninklijke onderscheiding toe te kennen. Hij is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, een ridderschap die slechts weinigen wordt toegekend. Het was burgermeester Gerdo van Grootheest van de gemeente Culemborg die de versierselen, behorende bij de Orde van de Nederlandse Leeuw uitreikte aan Roland.
Ad Roland met o.a. Ronan O'Rahilly
Ad Roland, (29 december 1945) ook wel Adje Roland of Adje Patatje genoemd, bereikte in de zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw met zijn radioprogramma’s miljoenen luisteraars. Na zijn periode als deejay ontwikkelde hij speciale onderzoeksmethoden waarmee hij perceptuele aspecten van de luisteraars onder de loep nam. Hij werd de meest gevraagde radio consultant van Europa en adviseerde het management en medewerkers van menige radio-omroep. Hij wordt nog steeds gezien als deskundige op het gebied van radio.
Ad groeide, net als velen van zijn generatie, als tiener op met de opkomende rock 'n roll en de programma’s vooral van Radio Luxemburg, via de 208 meter middengolf. Het was hem duidelijk, dat zijn interesse bij het medium radio lag. Halverwege de 60’er jaren raakte hij betrokken bij het jongerenprogramma van de AVRO, Radio Minjon. Dat was in die tijd de bakermat voor beginnend radiotalent. Hij ervoer aan den lijve, dat bij de Publieke Omroepen destijds niet voldoende kennis en ervaring over de toekomstige muziekradio beschikbaar was. Hij diende het een en ander, als het ware, vooral zelf uit te zoeken.
In 1968 was Ad Roland uiteindelijk in het bezit gekomen van dat wat in Nederland niet bestond, de universitaire documentatie (uit Amerika) over het medium radio. De documentatie bevatte analyses over de opzet, de filosofie en de marketing binnen de radio-industrie. Roland ontpopte zich reeds in die jaren tot een man die nadacht over de radio als medium en die altijd weer een formule zocht, om de luisteraar met het beste te bedienen. Die uitdaging werd zijn passie en uiteindelijk een goede reden om met zijn studie als elektronicus te stoppen.
Ad Rolend (l) en Casey Kasem
In Nederland won de televisie, net als in andere westerse landen, steeds meer terrein, terwijl radio meer en meer volgens hem een passief beluisterd medium werd, dat aanstond tijdens allerlei andere werkzaamheden en activiteiten. Vanaf 1969 tot nazomer 1974 was hij als producer en presentator aan de zijde van de toenmalige NOS radiobaas van Hilversum III, Joop de Roo, te vinden. In dat verband was Ad meer betrokken bij programma's van Joost den Draaijer en Felix Meurders op dat popstation. In de jaren zeventig was Ad onder meer verantwoordelijk voor het programma “Proefdraaien”. In dit NOS programma, dat wekelijks live werd uitgezonden, kregen potentiële radiotalenten een kans hun kunnen te tonen. Opmerkelijk detail is hier, dat het radiodebuut van Frits Spits in Ad zijn programma Proefdraaien het begin van Frits zijn glansrijke radio-carrière inluidde. Ad was samen met Felix Meurders en Joost den Draaijer in de jaren zeventig één van de pleitbezorgers voor de komst van Frits Spits bij de NOS.
Eind 1969 nam hij voor Erwin Meister en Edwin Bollier van de toen toekomstige zeezender Radio Northsea International (RNI), kerstprogramma’s op, die door omstandigheden nooit zijn uitgezonden. Het was de bedoeling dat RNI haar uitzendingen voor kerst 1969 zou beginnen, maar dat liep anders. Deze beginnende zeezender had namelijk al meteen financiële problemen en kon in het geheim bij Bull Verweij van Radio Veronica geld lenen. Maar wel op voorwaarde dat er geen Nederlandstalige uitzendingen zouden komen. Die kwamen er in eerste instantie (1970) ook niet en daarmee eindigde de samenwerking van Ad Roland met de Zwitsers.
Al vanaf 1967 had Ad Roland contacten met de Caroline organisatie, onder meer met Chris Carey één van de assistenten van de directeur Ronan O’ Rahilly. Niet verwonderlijk dat hij in de picture was, toen wafelbakker Sylvain Tack uit het Vlaamse Buizingen eind 1973 medewerkers zocht voor zijn nieuwe Vlaamse radiostation Mi Amigo. Tack, tevens muziekproducent en eigenaar van het Belgische tienerblad 'Joepie' had bij O’ Rahilly zendtijd gehuurd op diens zendschip de M.V. Mi Amigo. Terwijl Ad bij de officiële Nederlandse Publieke Omroep werkzaam bleef, kreeg hij het verzoek om op de nieuwe zeezender Radio Mi Amigo wekelijks de Joepie Top 50 te presenteren. Onder de naam ‘Ad Petersen’ nam hij deze Top 50 op in zijn eigen productiestudio in Culemborg. Eind augustus 1974 werd medewerking aan een zeezender illegaal en strafbaar verklaard door een wijziging in de Nederlandse wetgeving. Radio Mi Amigo en Caroline trokken zich daar niets van aan en gingen vrolijk door met uitzenden. Voor Ad kwam daarmee een einde aan zijn zeezenderavontuur, voornamelijk vanwege zijn legale werkzaamheden voor de Publieke Omroep in Hilversum en dáár wachtte toen een nieuwe uitdaging!
Ad Roland in de studio van Hilversum III
Ad Roland werd zomer 1974 door toenmalig TROS Hilversum III chef Hugo van Gelderen gevraagd om voor deze omroep te komen werken. Ingaande 3 oktober 1974 werd hij samen met Ferry Maat (ex Radio Noordzee) en Tom Mulder (ex Veronica), bij de kersverse A-omroep TROS één van de presentatoren van de befaamde TROS donderdag op Hilversum III. Ad Roland presenteerde onder meer het ochtendprogramma “Krieken met Adje”, waarmee hij op de vroege ochtend zeer populair werd bij met name de vrachtwagenchauffeurs. Het was het enige programma in de geschiedenis van de Nederlandse radio, dat via het toenmalige communicatiemiddel van de truckers, het zogenaamde “27 Mc.-Bakkie”, live in de uitzending contact had met de chauffeurs.
Gedurende zijn 14 jaar durende loopbaan bij TROS-radio presenteerde hij naast ‘Krieken met Adje’ onder andere programma's als: ‘de Nederlandstalige Top 10’, ‘Nederlands Hitwerk’, ‘de Polderpopparade’, ‘de Gouden Uren’ en het meest populaire radioprogramma dat de TROS ooit uitzond; ‘de Europarade’. De TROS was de eerste Publieke Omroep die echt naar de luisteraar luisterde en daardoor met bepaalde programma-concepten beter inspeelde op de wensen van die luisteraar. Er werden met succes verschillende bekende programma’s ontwikkeld, die bijna net zo populair werden als de Europarade.
De Europarade was de internationale hitlijst, die in mei 1976 bij de TROS van start ging welke door Ad Roland werd samengesteld en door Ferry Maat en Ad Roland werd gepresenteerd. Dit programma was volgens het officiële ‘NOS Kijk en Luister onderzoek’ met 3.237.000 luisteraars, in Nederland het op één na best beluisterde radioprogramma van de vorige eeuw. Toen bekend werd dat Ad de TROS zou verlaten, besloot men ook het programma niet verder te continueren. Bij de Wereld Omroep, waar de Europarade eind jaren zeventig van start was gegaan, werden in de tweede helft van de jaren tachtig het aantal talen, waarin dit programma werd gepresenteerd, juist verder uitgebreid. In binnen- en buitenland was de Europarade onder Roland zijn leiding meer dan 35 jaar lang een zeer populair programma.
Europarade 1984 (nr 52)
Iedere Europarade werd in het Engels, Portugees, Spaans, Frans, Duits en Maleis gepresenteerd. Al deze programma’s werden door Ad Roland Media geproduceerd en door de Wereldomroep als syndicated radioprogramma aangeboden. In Duitsland werd de Europarade onder meer door de Saarländische Rundfunk en RIAS Berlin uitgezonden. Zelfs bij een gesloten bolwerk als BBC-TV was de Europarade, door het initiatief van Ad Roland, gedurende lange tijd dé internationale maatstaf voor de muziek uit Europa. Roland zelf was naast zijn werk bij de TROS ook regelmatig in Engeland, Ierland, Australië, Duitsland en samen met Ron Brandsteder in Spanje op de radio te horen. In eigen land was Ad Roland vooral bekend, geliefd en door de artiesten zeer gewaardeerd vanwege zijn voortrekkersrol van het Nederlandse repertoire. Volgens hen was Ad bij de landelijke omroepen de eerste programmamaker, die de Nederlandse artiest het noodzakelijke platform bood. Dat allemaal dankzij programma’s als de Polderpopparade, Nederlands Hitwerk en de Nederlandstalige Top 10.
Waar in Nederland commerciële radio in de jaren tachtig nog in de ban bleef, was men in het buitenland al verder. Daar veranderde midden jaren tachtig het radiolandschap snel. In Duitsland bijvoorbeeld, waar de mediawet was gewijzigd, kregen commerciële regionale en lokale radio-initiatieven de kans een licentie te bemachtigen. Met zijn kennis en internationale contacten werd Roland om advies en medewerking gevraagd. Voor een (beginnend) commercieel radiostation was het - om adverteerders te werven – van groot belang de luisteraars goed te bedienen en vast te houden. Dat vroeg om een visie en knowhow en voor hij het wist was Ad Roland consultant.
Om dit - naast zijn radioactiviteiten in Hilversum - zakelijk goed te kunnen realiseren heeft hij in 1985 “Ad Roland Media” opgericht. Op 1 juli 1986 startte in Duitsland Radio Schleswich-Holstein (RSH) haar uitzendingen. Het relatief kleine RSH-team van 30 radiopresentatoren en journalisten, plus 30 andere medewerkers, wist mede dankzij Ad Roland Media binnen een paar maanden een groot marktaandeel te verwerven ten koste van de officiële staatsomroep NDR, met 3800 medewerkers. Zo’n 70% van die RSH- luisteraars had voorheen de radio afgestemd op de NDR en luisterden vervolgens naar RSH.
Dit succes maakte, dat Ad Roland’s knowhow ook elders gevraagd werd bij het opzetten van nieuwe radiostations. De stations waarbij hij betrokken was, werden vrijwel allemaal marktleider en dat viel op. Het gerenommeerde blad Der Spiegel bijvoorbeeld besteedde in een artikel ruim aandacht aan zijn activiteiten en beschreef Ad als ‘Meister im Sendungs-Bewustsein’. Zo bezochten later meerdere buitenlandse omroepen Hilversum, (zoals bijvoorbeeld de Duitse ARD televisie) om een reportage over de werkzaamheden van Ad Roland Media te maken.
Zijn werk bij Ad Roland Media viel niet meer te combineren met zijn radioprogramma's bij de TROS. In 1986 kondigde Ad zijn afscheid aan en op 30 september 1988 vertrok hij bij de TROS. In zijn laatste programma Nederlands Hitwerk, dat daarna werd voortgezet door Chiel Montagne, uitte een TROS-kantine vol met bekende Nederlandse artiesten op muzikale wijze hun waardering voor Ad Roland en zijn betekenis voor het Nederlandse repertoire. Zijn naam bleef in Nederland vooral verbonden aan zijn radioshows en inzet voor de 'polderpop'.
In het buitenland en met name in Duitsland werd Ad Roland gezien als radiopionier en het Veronica magazine omschreef hem als ‘de radiodokter van Europa’. Na het succes bij RSH volgden nieuwkomers als Radio F (Neurenberg), Radio Charivari (Beieren), Radio NRW (Nordrhein-Westfalen) Radio FFH (Hessen) Antenne eins (Stuttgart) enzovoort. Eind jaren negentig waren zo’n 42 radiostations tussen de Noordzee en de Alpen door Ad Roland en zijn team op weg geholpen. Als zelfstandig consultant adviseerde hij het management en medewerkers van radiostations in Spanje, België, het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk, Tsjechië, Scandinavië en Duitsland.
Met zijn ‘European Media Services’ fungeerde hij als sparringpartner van dat management, leidde medewerkers op tot volleerd programmamaker, ontwikkelde met zijn team het marketingplan, het programmaformat en het muziekformat. Dat opleiden gebeurde eerst in de studio’s op zijn verblijf ‘Davidshof’ te Beusichem en later (1993) in het nieuwe bedrijfspand te Hilversum. In 1988 was Sky Radio als buitenlands commerciële radiostation één der eersten die toegang kreeg tot de Nederlandse radiomarkt, via het begeerde kabelnet. Sky schakelde Ad Roland Media in voor de opbouw van het muziekformat. Het werd een relatie van vele jaren.
Begin van de jaren negentig veranderde in Nederland voorzichtig het radioklimaat en kregen ook Nederlandse commerciële stations wat ruimte. Er ontstond uiteindelijk meer keus in het Radiolandschap en dus ook meer concurrentie. Dat bemerkten niet alleen de landelijke omroepen, maar ook de regionale en lokale radiostations. Omdat een lokaal station niet over het budget van de grotere omroepen beschikte en men ook daar alles over de nieuwe ontwikkelingen van radio wilde weten, organiseerde Ad Roland Media in 1992 speciaal voor de lokale omroep het symposium ‘Holland Lokaal ‘92’. Er volgden daarna nog diverse seminars en symposia.
In no time was Ad daarmee eigenaar van een onderzoeksbureau met callcenters in Nederland, Duitsland en Oostenrijk. Hij kon zo onderzoeken wat luisteraars bij een radiostation wel of niet wensten te horen en wat de reden was om af te stemmen op een station. Voor radiostations die zich als klant meldden, was het dus mogelijk om heel gericht onderzoek te doen. Zakelijk bundelde Ad Roland Media haar onderzoeksactiviteiten begin 1996 in een nieuw bedrijf: ‘The Audience Profile Company. Het nieuwe kantoor in Hilversum was daar inmiddels op ingericht. Het bedrijf groeide flink en had uiteindelijk zo’n zestig medewerkers. Voorjaar 1996 was ‘Radio Utrecht’ één van de klanten. Dit regionale station onderging, begeleid met luisteronderzoeken en formatadviezen van Ad Roland, een facelift en zag onder de nieuwe naam ‘Radio M’ haar marktaandeel in twee maanden stijgen van 6 naar 10%. Verder maakten destijds in Nederland onder meer Radio 538, Radio Noordzee Nationaal, Radio Gelderland, Radio Veronica en Radio 3 gebruik van Ad Roland’s diensten.
Het was eind negentiger jaren een roerige tijd voor radiomakers en Ad werd toen op verschillende congressen gevraagd zijn visie over de toekomst van radio te geven. Volgens hem zou FM, maar ook de cd- en dvd-spelers in de volgende twintig jaar geleidelijk gaan verdwijnen. Hij kondigde reeds tijdens de eeuwwisseling voor het bestaande DAB een kortdurende toekomst aan. Volgens Ad was het van belang dat bij de distributie van programma’s en dergelijke de touwtjes in handen van de huidige aanbieders zouden dienen te blijven. Daarom adviseerde hij hen, zich ook technisch met of naast DAB, op het toekomstige interactieve luistergedrag van de consument te oriënteren.
Dat luistergedrag zou zich immers door een nieuwe interactieve digitale wereld in heel veel opzichten sterk veranderen.
Het gangbare eenrichtingsverkeer dat men van radio gewend was, zou daarmee niet snel verdwijnen maar wel stap voor stap beduidend minder worden beluisterd. Als zo’n interactieve benadering door betrokkenen niet tijdig zou worden ingevoerd, zouden volgens Ad Roland veel programma-activiteiten via toen nog niet bestaande providers hun weg zonder DAB naar de luisteraar vinden. Niet alleen zijn kennis en ervaring hadden hem dat ingegeven, maar dit alles bleek ook uit gedegen onderzoek.
MaxxTraxx
Tijdens de Horecava (een speciale beurs voor horeca ondernemers) werd deze digitale muziekspeler in januari 2000 gelanceerd. Het inmiddels gepatenteerde apparaat leverde in het begin 45 en later meer dan 140 verschillende non-stop muziek-formats, welke door de muziekredactie van Ad Roland Media werden samengesteld. Men kon uitsluitend als abonnee van deze service gebruik maken. De nieuwe digitale muziekservice maakte al snel bij de gebruikers het oude cassettedeck en de trouwe Cd-speler volledig overbodig.
Media Tools bracht in verloop van tijd acht verschillende muzieksystemen op de markt, van simpel tot geavanceerd. Veel van deze systemen stonden vrijwel continu in contact met de servers van Media Tools. Reeds vanaf de eeuwwisseling kon een abonnee bij Media Tools binnen een paar minuten iedere gewenste titel downloaden en daarmee een eigen muziekprogramma samenstellen. Toentertijd had men nog nooit gehoord van ITunes en Spotify, want die bestonden nog niet. Binnen korte tijd had Media Tools een paar duizend abonnees en Ad Roland Media had met de horecasector er een nieuwe doelgroep bij gekregen.
Rond 2006 startte Media Tools met een panel van 800 aangesloten horecaondernemers om de wensen en het gebruik van muziek in deze sector (Ad kon het niet laten) te onderzoeken. Dit initiatief van Media Tools leverde veel informatie op die later ook van belang bleek te zijn voor de rechtenorganisaties Buma/Stemra en Sena. Uit het onderzoek bleek namelijk dat er een significant verschil bestond tussen de gedraaide titels op de radio en de titels die in de horeca werden gedraaid en dat laatste legde Media Tools ook exact vast. Het was toen gangbaar dat men voor het gebruik van muziek in de Horeca de inkomsten verdeelde op basis van wat er op de radio werd gespeeld. Door de gegevens van het Ad Roland panel toe te passen, kon men daarmee bij Buma/Stemra en Sena de repartitie inkomsten uit de horeca beter en eerlijker verdelen onder de rechthebbende componisten en artiesten.
Intussen was men bij Media Tools druk met het schrijven van de software voor de nieuwste muziek streamingdienst MaxX TraxX, die in 2011 op de markt kwam en was destijds de enige professionele muziek streamingdienst voor bedrijven. Ook met dit laatste pronkstuk van Ad Roland was Media Tools toonaangevend in muziek en techniek. Eénmaal de 70 jaar in zicht ging Ad op zoek naar overname kandidaten voor de producten en medewerkers van Media Tools en die vond hij in België en Canada. Het werd voor hem tijd om meer in zijn vrije tijd te investeren. Ad Roland is nog steeds een zeer gewaardeerde gast op congressen, geeft een enkele keer een radio college en wordt in binnen en buitenland geroemd om zijn verdiensten op het gebied van radio.
Jarenlang is Ad Roland met zijn bedrijf sponsor geweest van de RadioDays, die door de Stichting Media Communicatie in Amsterdam werden gehouden en waar radiomakers en fervente radioluisteraars vanuit de gehele wereld telkens naar toe kwamen.
Vijf jaar geleden, in 2015, deed Ad Roland zijn bedrijf dus van de hand maar bleef contacten houden met velen binnen de radio-industrie. Hij werd een veel gevraagd persoon voor het geven van lezingen op congressen of om in gesprek te gaan met de bobo’s uit de radio-industrie. Maar de situatie is in de gehele wereld op allerlei gebieden totaal veranderd waardoor snel het leggen van contacten moeilijker werd. Recentelijk meldde Ad Roland mij: ‘Tijdens deze Covid19 periode kom ik nog maar zelden mensen tegen, waar ik in het verleden mee samenwerkte of die, welke bij Ad Roland Media een scholing kregen. Kortom ik ken bij onze buren veel radio mensen en met een enkeling heb ik bij uitzondering nog contact.’
Derhalve is het voor de lezers van Freewave Nostalgie en de vele mensen binnen de radio-industrie in Duitsland belangrijk te weten dat de 74-jarige Ad Roland op een prachtige manier onderscheiden is door de Koning Willem Alexander.
