tekst: Hans Knot
De onderstaande herinnering kwam in mijn geheugen terug toen ik recentelijk een bulk eraser uit de kast haalde op de universiteit om een aantal videobanden te wissen. Ik schafte dit apparaat reeds in 1976 aan en het functioneert nog steeds. Voor diegenen die niet weten waar dit apparaat voornamelijk uit bestaat is de verklaring dat het een enorm zware magneet bevat. Bij activering door een stroomstoot wist deze recorderbanden, videobanden en/of cassettebanden binnen een seconde, ofwel de signalen worden dermate aangetast dat een normaal beeld en geluid niet meer beschikbaar zijn.
Je kunt dit apparaat dus professioneel gebruiken ter bescherming van privacy. In mijn geval gebruikte ik het apparaat vooral als een vooraf met cliënten of ouders van cliënten afgesproken bewaartermijn van een testafname was verlopen. Binnen de universiteit ben je dan verplicht de wettelijke voorschriften te volgen en dus de opname te vernietigen. Maar het apparaat kan ook op een andere manier worden ingezet.
Het duurde even voordat ik in mijn archief een aantekening had teruggevonden van 15 april 1970 waarbij werd gewag gemaakt van het schonen van geluidsbanden van een NCRV-radio en televisie reportageteam. Het bericht, dat in vele Nederlandse kranten destijds was te lezen, meldde dat de toenmalige NCRV-verslaggever, Henk Mochel, in de radiorubriek ‘Hier en Nu’, de Zuid-Afrikaanse geheime politie had beschuldigd een aantal geluidsbanden met opnamen in Zuid-Afrika gemaakt, te hebben vernietigd. Op een van de banden stonden onder meer opnamen van ‘Sieg Heil-geroep’ bij binnenkomst van de toenmalige premier Vorster van Zuid-Afrika in een bijeenkomst van de Zuid-Afrikaanse Nationale Partij in Durban.
Mochel volgde onder meer met cameraman Henk Wip de Amsterdamse hoogleraar professor Verkuyl, die op uitnodiging van de Raad van Kerken een reis door Zuid-Afrika maakte. Het was de bedoeling dat regelmatig van de reis zowel via radio als televisieverslag zou worden gemaakt. Volgens Mochel waren elf van zijn geluidsbanden door een ontmagnetiserende kracht schoon gewist en de enige die die kracht verricht kon hebben was de Zuid-Afrikaanse Special Branch.
Premier Vorster
Op die geluidsbanden was een aantal vrij unieke gesprekken opgenomen, onder meer over deze geheime politie, waarin bepaald onprettige opmerkingen over deze dienst waren gemaakt. Volgens de berichtgeving begonnen moeilijkheden voor Mochel en Wip bij een bijeenkomst van de Nationale Partij in Durban, waar de Zuid-Afrikaanse Premier Vorster ook zou komen. Toen hij binnenkwam, stonden studenten van de universiteit van Natal, die op de twee bovenste galerijen zaten, op en begroetten de premier met luid Sieg Heil-geroep. De beide NCRV-mensen namen daarop hun apparatuur op de schouders en liepen naar de betreffende galerij om vandaar de studenten te filmen.
Mochel vertelde in het actualiteitenprogramma over wat er toen volgde: “We stonden daar maar net, toen we door twee hijgende veiligheidsmensen op de schouder werden geklopt en die ons mee naar buiten namen. Ze waren vreselijk nerveus. Een van hen bleef bij ons terwijl de andere zijn chefs ging bellen. Toen hij terugkwam stroomde hij over van vriendelijkheid, bood duizend excuses aan, gaf sigaretten weg. We werden teruggebracht en mochten weer opnamen maken. De volgende dag werd die vriendelijkheid ons duidelijk. Elf van onze geluidsbanden bleken te zijn schoon gewist."
Henk Mochel 1985 (foto: Beeld en Geluid wiki)
Volgens Mochel was het duidelijk, dat de Zuid-Afrikaanse geheime politie hierin de hand had gehad. Iedere andere oorzaak werd door hem van de hand gewezen. Het was volgens hem meer dan duidelijk dat het schoonvegen van de banden opzettelijk, doelbewust en doelgericht was gebeurd. Mochel vertelde voorts, dat op een van de banden onder meer vernietigende opmerkingen over de geheime politie waren opgenomen, door verschillende geïnterviewden uitgesproken. Mochel eindigde het radio-interview met de woorden: “Het enige positieve wat we momenteel nog van deze Special Branch kunnen zeggen is, dat wat ze doen ze in ieder geval goed doen." De magneet had zijn werk andermaal gedaan in de bulk eraser.
