tekst: Hans Knot
Jammer via die lekkere whisky
Wel dat was in de eerste week van januari 1976 toch wel schrikken in Arnhem, wat destijds de media inging als de whisky bom. Tja waarom? Het bleek namelijk te gaan om een voor de helft leeggedronken fles whisky die in een feestverpakking op het NS station aldaar voor de nodige beroering had gezorgd. Liefst vier uur lang waren zowel het personeel van de NS en de opgeroepen politie in spanning want er was een cilindervormige zilverkleurig projectiel gevonden waarvan werd aangenomen dat men had te maken met een bom.
Direct na de komst van de vertegenwoordigers van de politiemacht werden alle ingangen en uitgangen afgesloten. Aanwezig personeel op de kantoren werden gemaand het complex te verlaten. Maar potentiële reizigers werd verteld dat het voorlopig niet mogelijk was een kaartje te kopen aan de loketten. De zogenaamde bom werd gevonden in de spitstijd rond kwart over zes in de avond. Volgens mij waren er destijds nog geen automaten waar je een kaartbewijs kon trekken.
De politie besloot met een detector de zogenaamde bom te onderzoeken, waarbij een redelijke uitslag naar voren kwam en de paniek, bij sommigen, nog groter werd. Wat zal het een opluchting zijn geweest halverwege de avond toen door een woordvoerder van de politie bekend werd gemaakt dat men te doen had met een fles whisky die maar half was geconsumeerd. Bovendien had men enkele personen gezien die zich ter plekke verdacht ophielden.
Men had direct de EOD, de explosievenopruimingsdienst, ingeschakeld en het team dat uit Culemborg afreisde naar Arnhem, kwam stil te staan met technische problemen. Een tweede team lukte het wel naar Arnhem af te reizen en ontdekte dat het om een aangebroken fles whisky ging. De fles is leeggegooid en de plek, waar het object werd gevonden, is sinds enkele jaren na een grondige rennovatie in Arnhem, ook niet meer terug te vinden.
Ophef was er ook begin januari 1976 toen de vaak in de publiciteit tredende directeur van de Evangelische Omroep, drs. L.P. Dorenbos, zich enorm had geërgerd aan de voor hem schandelijke vertoning van naaktscènes in het televisie programma ‘Geprolongeerd’ dat op Oudejaarsavond 1975 door de NOS was uitgezonden. In het programma kwamen verschillende fragmenten voor van programma’s die door de verschillende omroepen dat jaar via de Nederlandse televisie waren gebracht en die de moeite waren nog eens onder aandacht te brengen. Het ging daarbij vooral om fragmenten die na uitzending door een omroep spraakmakend waren geweest.
En dus kwamen er naaktbeelden voorbij uit een VPRO productie, namelijk uit een van de Sjef van Oekelshows. Dorenbos meldde zich de volgende dag per schrijven aan het NOS-bestuur en bracht ook de krantenredacties op de hoogte. Dit alles om zijn afkeuring uit te spreken over de ‘mensen met maatschappij onterende tendensen’.
In de daarop volgende dagen werd het onderwerp andermaal veel besproken en op 9 januari reageerde de televisieprogrammacommissaris Jan de Troye, die achtte dat een flits van slechts twee seconden aan vrouwelijk bloot van te weinig gewicht was om daar een uitspraak van het NOS-bestuur mee uit te lokken. Uiteindelijk was alleen een deel van de EO volgers het met de voorzitter eens. De vraag is trouwens hoeveel van de leden in die tijd heimelijk naar de televisie keken omdat het in die tijd voor bepaalde geloof stromingen niet verantwoord was.
Sil de Strandjutter
In de tweede helft van de maand januari 1976 ging er een speciale boot vanuit de haven van Harlingen richting die van Terschelling. Het was een groep van rond de dertig Nederlandse en Vlaamse actrices en acteurs die waren ingescheept met als doel op het eiland de eerste opnamen te maken van wat later een zeer populaire televisieserie ging worden. De televisie bewerking van het eveneens destijds populaire boek ‘Sil de Strandjutter’, een boek dat grotendeels ook afspeelde op het mooie Terschelling.
Er werd vanuit gegaan dat de groep ruim drie maanden op het eiland zou verblijven en ze zouden bijdragen aan de circa anderhalf miljoen gulden kostende productie. Het ging de geschiedenis in als een van de duurste producties, tot op dat moment, van de Nederlandse televisie. De televisieserie werd gepland voor uitzending in het najaar van 1976 waarbij het in zeven delen werd geprogrammeerd.
Het was de tijd dat er nog maar weinig televisie aanbod was en de avonden dat de NCRV de serie uitzond, was het verder stil in ons land want er werd massaal gekeken naar ‘Sil de strandjutter’. Immers het gelijknamige boek, geschreven door Cor de Bruyn, was ook een groot succes en menigeen had genoten van de gedrukte versie. Het was Willy van Hemert die de televisiebewerking schreef. Naast de ruim dertig betaalde actrices en acteurs werd er een uitgebreid beroep gedaan op de inwoners van het eiland te figureren in de televisie serie. Een van de hoofdrolspeelsters in de serie was Monique van de Ven. Jan de Cler speelde de rol van Sil.
Het ging dus om een coproductie tussen de NCRV en de BRT en de regie was in handen van Bob Löwenstein. Wat mijzelf vooral blij is gebleven dat de muziek in de serie was gecomponeerd door Johnny Pearson, die het ook met zijn orkest had uitgevoerd. Opmerkelijk was later dat de serie zo immens populair was dat er een Vander Steen productie in de serie ‘Suske en Wiske’ verscheen onder de titel ‘De woelige wadden’, waarin ook Sil de Strandjutter een rol speelde.
Terschelling is voor velen een zeer geliefd eiland, terwijl anderen dwepen met bijvoorbeeld Ameland. Er is in mijn leven een periode geweest, zo tussen 1986 en 1997, dat Terschelling jaarlijks minimaal twee weken lang werd bezocht. Elk dorpje heeft daar in de loop van de tijd zo de eigen herinneringen opgeleverd. Maar als het gaat om Oosterend, waar het verhaal van Sil de Strandjutter zich afspeelde, is er wel een heel speciale om te vermelden.
Het was het tweede jaar dat ons gezin daar vertoefde en wel in 1986. De jongste van onze kinderen, de 5-jarige Pim, was destijds als een fanatieke knaap die vaak en vooral veel met de bal wenste te spelen. Nog maar net bij ons nieuwe onderkomen aangekomen op Oosterend, na eerst een treinreis van Groningen naar Harlingen haven en vervolgens per boot naar Terschelling West, bereikten we Oosterend met de bus.
Aangekomen bij het complex, waar we een deel van een huis hadden gehuurd, bleek daar de dependance te zijn van de bibliotheek van het eiland. Klein maar fijn, met op de toegangsdeur een poster van een speciale presentatie die wekelijks twee keer plaats vond: Sil de Strandjutter. Een must voor iedereen. Zoon Pim dacht er klaarblijkelijk anders over want binnen een uur na aankomst dwarrelde de poster met de aankondiging aan het restant van een gebroken glazen deur. Koning voetbal was voor hem duidelijk belangrijker.
