tekst: Hans Knot
Als je een echte radioliefhebber vraagt welke gebeurtenis via de radio in 1984 veel aandacht heeft getrokken dan zal vaak het antwoord komen dat men totaal verrast was over het format dat tot ons kwam via Laser 558. Een Amerikaanse getint radiostation dat door velen destijds werd omarmd. Nooit langer dan een minuut van de muziek verwijderd en bovendien, toen men enorme populariteit had verworven, de reden dat bij de programmaleiding van Radio Caroline het duidelijk werd dat het gekozen format drastisch diende te worden gewijzigd om de strijd met de concurrentie aan te kunnen.
Maar er gebeurde natuurlijk veel meer op radio- en televisiegebied. Het was de tijd dat er nog intenser naar de Nederlandse televisie werd gekeken, mede als gevolg dat er verder niet veel aan internationaal aanbod was. Satelliettelevisie liet in ons land nog lang tijd op zich wachten. Slechts voor verbindingen tijdens speciale gelegenheden werd wel eens een signaal van een satelliet gebruikt, ook in Europees verband, als ook de abonneetelevisie op de loer lag.
Kijkcijfers waren destijds gericht op gebrachte programma’s vele malen hoger dan in deze tijd. Een voorbeeld van hoge kijkcijfers waren die programma’s waarin Willem Ruis schitterde, schutterde en zorgde voor vermaak. Op 23 januari 1984 maakte hij bekend dat hij aan het einde van het lopende televisieseizoen, dat meestal in de maand augustus ten einde kwam, zou stoppen met het maandelijkse programma 'De Willem Ruis Lotto Show’. Het bleek dat hij namelijk niet tevreden was met het gegeven dat er per maand maar een Lotto Show kon worden uitgezonden. In september dat jaar liep het contract met de VARA af, maar binnen de VARA wenste men toch met Ruis door te gaan en in het najaar kwam het toch tot een nieuw contract en programma, de Sterrenshow die werd gehouden in een grote tent op locatie.
En wat gebeurde die 23ste januari 1984 in Groningen? Er werd veel gekeken naar de televisie, in ieder geval door de leerlingen, ouders en bekenden van het Augustinus College want in NCRV’s actualiteitenprogramma ‘Hier en Nu’ waren beelden te zien die waren opgenomen in de gymnastiekzaal van het Augustinus. Hierbij stond het thema ‘verstoting van de lichamelijke opvoeding’ uit het onderwijspakket, van de leerlingen die dat jaar eindexamen dienden te doen, centraal.
Er waren namelijk interviews afgenomen met zowel enkele eindexamenkandidaten als ook enkele onderwijsspecialisten, verbonden aan de politieke partijen, vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. In vergelijking met eerdere jaren was dit onderwijspakket op weg naar de uitgang, hetgeen binnen het Augustinus als niet verklaarbaar werd gezien.
De NCRV-leiding had trouwens besloten met een nieuw programma van start te gaan en kwam dezelfde dag met een persbericht naar buiten waarin het een en ander werd verklaard. Zo stelde men dat, op weg naar een verre vakantiebestemming, de automobilist het na 600 kilometer wel goed genoeg vond en het tijd werd voor een plek om de nacht met de familie te kunnen doorbrengen en dus bij te komen. De volgende ochtend was het voor velen snel weer onderweg te gaan, waarbij vaak datgene men voorbij kwam vlakbij de snelweg, niet werd gesignaleerd.
Er was echter veel te beleven en inhakend op veelvuldige adviezen van allerlei toeristische organisaties om beslist niet vermoeid op weg te gaan en ook de nodige rustpunten op te zoeken, werd het nieuwe programma geïntroduceerd. ‘Weg van de snelweg’ werd een programma dat op de televisie werd geprogrammeerd in maandelijkse afleveringen. Ze hadden tot doel de Nederlandse vakantiegangers eens een paar dagen rond te laten kijken in bijvoorbeeld Luxemburg, zuid Duitsland en Frankrijk, alvorens door te rijden naar nog meer zuidelijke locaties in Spanje, Portugal of Italië.
De eerste aflevering bracht de NCRV de Duitse stad Heidelberg onder de aandacht, ongeveer 600 kilometer verwijderd van Amsterdam. Alles tot doel de reiziger te laten beseffen dat een reis per etmaal langer dan 600 kilometer gevaarlijk en beslist niet te adviseren is. Het programma werd een groot succes en was tot in 2002 in de NCRV programmering terug te vinden.
Tenslotte betreffende die 23ste januari 1984 een andere aantekening die bewaard is gebleven. Het was minister Brinkman, destijds verantwoordelijk voor Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, die stelde positief te zijn tegen een idee dat was geopperd om elke omroeporganisatie de beschikking te geven over een eigen radiostation. Daarbij koppelde hij wel de eis dat het technisch mogelijk diende te zijn en dat de financiering binnen het toenmalige omroepbudget diende te blijven. Pas dan was hij van plan het idee, geopperd vanuit het kabinet, te verdedigen.
Brinkman vertelde dit in het TROS radioprogramma ‘Kamerbreed’ en stelde tevens nog steeds van mening te zijn dat de omroepen niet betrokken dienen te worden, via wijzigingen in de mediawet, bij de exploitatie van toekomstige abonneetelevisie. Daarmee liet hij duidelijk blijken dat het omroepbestel niet commercieel was en dat dit zo diende te blijven. Bovendien stelde hij dat er geen vrees was voor een eventuele commerciële concurrentie van de kant van abonneetelevisie.
Het aanbod van de abonneetelevisie zou in de toekomst dermate beperkt zijn dat de gemiddelde Nederlandse kijker bij lange na niet tot tevredenheid zou worden bediend. Immers wenste men een variatie, Nederlandse cultuur en informatie, een volledig programma met een eigen gezicht, dat – volgens Brinkman – door de omroepen werd gebracht. Ook stelde hij niets te voelen voor de komst van een derde televisienet, dat vervolgens nog 5 jaar zou duren alvorens dit derde net alsnog werd gelanceerd.
Weg van de snelweg - Henk Wijngaard
