tekst: Hans Knot foto: AVRO uitstapje naar Kopenhagen met orkest Kovacs Lajos op de MS Dempo, 1932 (Freewave Nostalgie Archief, collectie Paul Snoek)
In deze aflevering in de serie 100 jaar radio neem ik je mee naar een aantal kleine aankondigingen uit het jaar 1931. Het ging niet alleen om het prille radiogebeuren in Nederland maar ook aankondigingen van over lands grenzen vonden de aandacht van de toenmalige journalisten waarbij, indien nodig, een bericht in de landelijke dagbladpers verschenen.
Zo werd er bekend dat er in Frankrijk een samenwerkingsverband was gesloten tussen Radio Paris en de directie van de Opéra Comique een contract gesloten om in het seizoen 1931/32 tien voorstellingen te gaan uitzenden. Maar ook in Oostenrijk was het nodige aan actie want in 1931 werd in de Nederlandse kranten gemeld dat er in het land een nieuw radiostation gebouwd ging worden. ‘Over de plaats van den te bouwen nieuwen Weenschen zender bestaat nog onzekerheid. De met uiterste zorg verrichte metingen van ontvangststerkte in de verschillende gebieden hadden Bisamberg als de meest geschikte plaats uitgewezen, doch de militaire luchtvaartautoriteiten hadden aanvankelijk bezwaren hiertegen. Thans is deze aangelegenheid geregeld en zal de nieuwe zender toch te Bisamberg worden gebouwd. Men denkt op zijn vroegst einde 1932 met de eerste uitzendingen van start te kunnen gaan.
NCRV-Bord van Petrus Ragout (1927)
Maar ook in ons land waren de nodige activiteiten te vermelden waaronder de eventuele versterking van de bestaande zender te Huizen. Vanuit de directie van de N.C.R.V. kwamen daarover de mededelingen richting de geschreven pers. Men waarschuwde via publicatie in de kranten dat in verband met de versterking van de Huizer zender (1875 m.) ‘morgenochtend, woensdag 2 december, haar programma’s deels komen te vervallen. In den tijd, dat niet zal worden uitgezonden, zal een nieuwe antenne worden gehesen.’
Het merendeel van deze berichtjes is afkomstig uit het Algemeen Handelsblad dat behoorlijk veel ruimte had ingericht voor informatie over radiostations, vooral die welke afkomstig waren uit het buitenland. Maar ook als het om Nederland ging was er het nodige te lezen in 1931. Zo werd in de maand december bekend dat er toestemming door de toenmalige regering was verleend tot versterking van de middengolfzender die via de 198 meter actief was. Op dat moment was er een maximaal vermogen van 7 kW terwijl de uitbreiding tot 20 kW die maand in gebruik werd genomen met als eerste een uitzending van de A.V.R.O. met een programma rond het orkest van Kovacs Lajos, een show die om half elf in de avond een aanvang nam.
Het bericht ging verder met: ‘De geregelde uitzendingen op den versterkten zender zullen geschieden na een aantal proefuitzendingen, waarvan die op donderdag de eerste is. Van volgende proefuitzendingen zal tijdig mededeeling worden gedaan. De A.V.R.O. houdt zich aanbevolen voor rapporten over de sterkte.’
Wel dient vermeld te worden dat het uitgezonden concert plaats vond in Amsterdam want de volgende dag stond in de krant vermeld: ‘Voor een uitverkocht huis heeft gisteravond Kovacs Lajos in Carré een concert gegeven, — een avond van meeslepende AVRO geestdrift, een groot succes voor den populairen radio-band en bijzondere toejuichingen voor den heer Vogt, die een toespraak hield, en voor de andere bekende AVRO-getrouwen.’ Vogt was dermate enthousiast over Kovacs Lajos en zijn orkest dat hij de orkestleden en een aantal AVRO-medewerkers uitnodigde voor een snoepreisje naar Kopenhagen.
In Duitsland werd ook een uitbreiding van het zenderpark gemeld en wel dat er in Trier een zender in gebruik zou worden genomen die op een frequentie ging uitzenden die tevens werd gebruikt door het zendstation gevestigd in Frankfurt. Het zou nog even duren alvorens die in Trier actief kon worden want het bericht meldde tevens: ‘Er moet een kabel tusschen Frankfort en Trier gelegd worden, die eerst in den zomer van 1932 gereed zal kunnen komen, zoodat het in bedrijf nemen van den zender te Trier niet voor den a.s. zomer is te verwachten. De nieuwe zender zal een vermogen van 2 kW verkrijgen. Om onnoodige kosten en vertraging in den bouw te vermijden, zal de oude zender te Leipzig, die door een nieuwe wordt vervangen, naar
Trier worden overgeplaatst.’
In Italië kon een nieuwe zender in december 1931 wel worden aangezet getuige het volgende bericht: ‘De nieuwe Italiaansche zender te Florence is thans zoover gevorderd, dat dezer dagen met proefuitzending kan worden begonnen. Het zendvermogen van Radio-Firenze, zoals de Italiaansche naam luidt, bedraagt 30 kW. Hoewel aanvankelijk, met het oog op de bergachtige streken in de omgeving, een lange golflengte was gekozen als die van Königswusterhausen, heeft men hiervan moeten afzien, omdat Italië volgens het Prager Plan niet over een dergelijke golflengte beschikt.’ Radio Firenze zond uit via de 501,7 meter en was door een kabel verbonden met Milaan, Turijn, Genua en Roma-Napoli, van waaruit de programma's werden uitgezonden.
W.A. Mozart
Op zaterdag 5 december 1931 was er tijd voor stilstaan bij een herdenking en wel via de zogenaamde Weernsche zender. Er werd een speciaal programma ter herdenking van de sterfdag van Mozart, 140 jaren eerder, uitgezonden. Het Algemeen Handelsblad meldde daarover: ‘Van het sterfhuis van Mozart uit wordt de aldaar door de Wiener Akademischen Mozart-Gemeinde gehouden plechtigheid uitgezonden. De directeur van het Salzburger Mozartmuseum, dr. Bernhard Paumgartner, houdt een rede en heeft daarna de regie van het hoorspel ‘Aus Mozarts letzten Tagen’, dat ook door de Duitsche zenders zal worden uitgezonden. Daarop volgt de uitzending van Mozart's opera ‘Titus’.’
Je ziet er was genoeg te lezen over het toch nog redelijk nieuwe medium radio in 1931. Ik heb de aangehaalde berichtgeving zoveel mogelijk in de gebruikte spelling van destijds laten staan.
