tekst: Hans Knot foto: Orson Welles beantwoordt vragen van de pers, een dag na de radio uitzending
In deze aflevering neem ik je mee naar de maand oktober 1938. Terwijl in deze maand bekend werd dat er in ons land eind september het aantal radio-ontvanginrichtingen, zoals men het destijds noemde, op een aantal van 708.681 stond en er ook nog eens 363.579 gezinnen waren aangesloten op de diverse radiodistributie-inrichtingen, kwamen er vanuit Amerika zeer verontrustende berichten mondjesmaat in de Nederlandse kranten.
Onder meer stond in voornoemde regionale krant te lezen: ‘De luisteraars kregen in massa zenuwtoevallen, en uit sommige delen van het gebied van New-York werd gemeld, dat de bevolking door een paniek bevangen, haar huizen ontruimde. In sommige gevallen vertelden de mensen aan de politie en de dagbladen, dat zij de invasie hadden ‘gezien’. In enkele delen van Atlanta, Georgia, dacht men dat het einde der wereld was gekomen. Hier en daar kwamen de mensen bijeen om te bidden. In de stad Indianapolis rende een vrouw een kerk binnen, schreeuwend “New-York is verwoest. Het is het einde der wereld. Wij kunnen beter naar huis gaan om te sterven. Ik heb het zo juist over de radio gehoord". De dienst werd onmiddellijk gestaakt en de leden van deze kerkelijke gemeente naar huis gezonden.’
Verder werd gemeld dat het mythische "De invasie van Mars" eveneens paniek zaaide in andere delen van de staat New-York, waar, volgens de radio-uitzending, een meteoor in botsing was gekomen met de aarde en veelarmige mannen met dodende stralen had gebracht. Honderden automobilisten dwaalden door de provincie, op zoek naar de zogenaamde ramp. Berichten, over een gasaanval verspreidden zich zo snel, dat dokters en verpleegsters hun diensten aanboden, en tal van mensen moesten in de ziekenhuizen wegens zenuwaanvallen worden behandeld. Vele luisteraars in Canada overstelpten de dagbladredacties met telefonische oproepen, waaruit een panische angst sprak.
Op 1 november 1938 werd bekend dat een onderzoek zou worden ingesteld door federale autoriteiten in New York naar de impact van de radio-uitzending. Die had op de voorgaande zondagavond voor de nodige paniek gezorgd in grote delen van de Verenigde Staten. Uit alle delen van het land kwamen nog de meest fantastische verhalen binnen, en het was bijna ongelooflijk hoe de bevolking door een paniek was aangegrepen.
In Pittsburgh in Pennsylvania vond een man zijn vrouw met een flesje vergif in haar hand. Andermaal een citaat uit het Nieuwsblad van het Noorden: ‘Zij riep uit: “Ik wil liever op deze wijze sterven, dan op die". In Uniontown in Pennsylvania vielen bridgespelers op de knieën en begonnen te bidden. Te Asheville, in Noord-Carolina is een paniek uitgebroken in een kostschool voor jongens. Ook de leerlingen vreesden, dat het einde der wereld was gekomen en zij vochten om de telefoons, ten einde hun ouders op te bellen om te vragen hen weg te komen halen. Vijf jongens vielen flauw. In Concrete in Washington ontstond een storing in het elektrisch licht, zodat het uitging, juist op het ogenblik, dat via de radio werd aangekondigd, dat de monsters uit de lucht op de Verenigde Staten neerdaalden, zodat de paniek hier dubbel groot werd.’
De ernst van de incidenten, welke veroorzaakt werden door de radio-uitzending van CBNS, bracht onmiddellijk reacties teweeg in de daarop bevoegde kringen, waarbij men overwoog in de toenmalige toekomst strenge controle op de radioprogramma's in te gaan stellen. De directie van Columbia Broadcasting sprak niet veel later het leedwezen uit aan de luisteraars en verzekerde hen dat in de toekomst geen gesimuleerde radioreportages meer zouden worden uitgezonden om publieke ontsteltenis te voorkomen.
