Emotelevisie van weleer (deel 2)

tekst: Hans Knot

We geven in deze serie enkele voorbeelden van emotelevisieprogramma’s uit de begintijd van de televisie.

In een van de vele afleveringen van de oorspronkelijke, Amerikaanse versie van "Dit is uw leven" werd iemand in de schijnwerpers gezet die eerder zijn geld had verdiend als medewerker van de CIA. Deze hoofdrolspeler in het programma en het lijdend voorwerp van de biografische terugblik werd als volgt in de pers beschreven: "De te vaak gestoomde gleufhoed en de keurige, afgedragen regenjas waren de onmiskenbare bewijzen van zijn waardigheid. En zo de generaal al getwijfeld moge hebben, de onverschillige onderdanigheid, waarmee de man hem voorging naar de auto was voldoende om elk wantrouwen weg te nemen. Slechts leden van Eisenhower's lijfwacht waren in staat om zo opvallend te demonstreren dat zij onopvallend waren." Het klinkt als de aanhef van een hard-boiled detectiveroman uit de jaren vijftig. En dat is ook precies de tijd waarin deze aflevering werd uitgezonden.

De man in kwestie heette Mark Clark. In de loop van de tijd was hij zelf van CIA-agent en presidentiële lijfwacht opgeklommen tot generaal. Met een list was hij naar de studio gebracht. Hem was verteld, dat de president hem dringend wenste te spreken en dat er al een auto voor zijn huis klaarstond om hem naar het Witte Huis te brengen. Er kon natuurlijk van alles mogelijk zijn in die woelige tijd van de Koude Oorlog en daarom stelde Clark op dat moment geen verdere vragen. De auto bracht hem vervolgens echter naar de televisiestudio. Het verhaal gaat dat Clark, toen de auto bij de deur van de studio stopte, nog geen enkele argwaan voelde. Hij had in het verleden nog wel op vreemdere plaatsen besprekingen gevoerd met zijn superieuren. De organisatie van "This is your life" had nog wat bonkige types die op rechercheurs leken in de ontvangsthal van het complex geïnstalleerd om Clark het idee te geven dat alles wel goed zat. Het werkte, want zonder na te denken liep de man de deur door die voor hem open werd gehouden. Daar wachtte hem een verrassing.

Scherpe lampen bleken opeens hem in de spotlight te zetten van het programma van Ralph Edwards. Terwijl de camera's het gebeuren nauwgezet registreerden, stelde Edwards aan Clark de standaardvraag waarmee het programma opende: "Kijk, daar zit uw familie. Nu wilt u natuurlijk weten wat dit betekent? Laat ik U vooraf waarschuwen, dit is een directe televisie-uitzending. Heel Amerika slaat u op dit moment gade en men wacht in spanning op uw beslissing of u bij ons blijft of weer weggaat?" Natuurlijk kon Clark de uitnodiging niet afslaan, ook al had hij dat gewild. Dat had een afgang betekend voor het oog van een groot kijkerspubliek. Edwards' programma was immers een van de meest bekende televisieprogramma's. Er waren dan ook maar weinig weigeraars onder de kandidaten. Bovendien wist Ralph Edwards altijd handig in te spelen op het gevoel van zijn gasten.

Edwards was een goede prater, die precies aanvoelde hoe hij zijn publiek moest bespelen om ontroering, emoties en tranen los te maken. Hij wist dat zijn publiek pas tevreden was wanneer die prop uit de keel was. In het verdere verloop van het programma kwam die vaardigheid Edwards goed van pas. Daarmee stuurde hij de gesprekken en ontmoetingen. Hoewel het programma een grote spontaniteit uitstraalde, werd er weinig aan het toeval overgelaten. Het hele programma diende immers gevuld te worden met verhalen en anekdotes. Tragische en ontroerende momenten dienden de vrolijke af te wisselen. Alles werd van tevoren doorgesproken met bekenden en familie van het toekomstige "slachtoffer." Zij vertelden wat ze van het leven van de hoofdpersoon wisten. Uit die besprekingen werden de personen geselecteerd waarmee de hoofdpersoon in de uitzending zou worden geconfronteerd. Met hen werd alles vervolgens in de studio vooraf zo goed als mogelijk nagespeeld. Niets werd aan het toeval overgelaten, alles werd nauwkeurig getimed.

Zo ging het ook in het geval van Mark Clark. Zo stond daar opeens zijn vroegere commandant voor hem, nog van zijn tijd bij de geheime dienst. Vijftien jaar eerder had de man hem een belangrijke opdracht gegeven. Nog voordat Clark de kans had hem de hand te schudden, kreeg hij op dezelfde toon als vijftien jaar daarvoor dezelfde opdracht nog eens te horen. Een deel van het leven ging in herhaling. Wat Clark niet wist was dat deze man net als alle andere gasten in "This is your life" al uitgebreid had geoefend om het allemaal zo echt mogelijk te laten lijken, zowel voor hem als voor geheel televisiekijkend Amerika. Er werden nog meer intieme momenten uit het leven van Clark opgeroepen. Emoties kregen alle kans om naar buiten de komen. Toen een van zijn trouwste frontsoldaten uit de oorlog plotseling voor zijn neus stond, huilde de stevige Mark Clark als een klein kind. Uiteraard werd dit gevolgd door een golf van emoties en tranen in de studio, maar vooral ook in vele Amerikaanse huiskamers. Elk gebaar, elke gezichtsuitdrukking van de hoofdrolspeler werd door de camera's feilloos geregistreerd. Clark's tranen werden als het ware in de camera gezogen om het emotionele effect bij de kijkers te vergroten. En, Ralph Edwards was een gelukkig man want weer bereikten de kijkcijfers grote hoogten.

Het programma leek bedrieglijk eenvoudig maar in werkelijkheid had Edwards een enorme staf in dienst om het verleden van de hoofdpersoon uit te zoeken en op correctheid te controleren. Daartoe moesten jeugdvrienden worden opgespoord, soms verre reizen worden gemaakt om een oma of oude onderwijzer in een ander werelddeel op te sporen. Let wel, we hebben het over een kleine zeventig jaar geleden toen de mogelijkheden voor dat soort zaken een stuk kleiner waren dan nu. En, gedurende al die tijd mochten de hoofdpersoon en zijn directe omgeving beslist niets te weten komen. Op dat punt heerste een totale geheimhouding, die pas op het laatste moment mocht worden doorbroken. Elke brokje informatie moest op een correcte en slimme wijze worden ingewonnen want ook de naaste familie van de hoofdgast mocht niet geïnformeerd worden over de plannen van de betreffende aflevering. Pas enkele uren voor uitzending werd de naaste familie geïnformeerd, en dan was alles vaak weer tot in de puntjes geregeld.

Natuurlijk ging het niet altijd goed. Zo bleek een aantal mensen, ondanks alle geheimhouding, toch van te voren op de hoogte dat ze de gast van de avond zouden worden. Maar als dat gebeurde, ging er onverbiddelijk een streep door de plannen. Een voorbeeld is de destijds redelijk bekende Amerikaanse actrice Ann Sheridan. Ze speelde in een reeks films het type "bad/good girl" met als tegenspelers onder meer Errol Flynn, James Cagney, Cary Grant en Ronald Reagan. In de jaren vijftig zat haar filmcarrière in een diep dal. In het seizoen 1956 zou zij een van de gasten zijn van "This is your life", maar door een foutje lekte dat voortijdig uit. Sheridan begreep dat haar aanwezigheid als hoofdgast onbetaalbare publiciteit kon opleveren. Ze wist dat op die manier eerder al twee vergeten sterren een nieuwe kans hadden gekregen en ze smeekte presentator Edwards toch te mogen verschijnen. Het antwoord was een simpel "nee." De kijkers zouden immers al snel doorhebben dat het doorgestoken kaart was en dat zou de reputatie van het programma kunnen vernietigen. Authenticiteit was immers de kurk waar het programma op dreef.

Vier maanden voor een uitzending waren de redactieleden altijd al bezig met de betreffende uitzending. Altijd maar weer op zoek naar verloren gegane familieleden, vrienden of kennissen. In die tijd beschikte men uiteraard nog niet over de technische mogelijkheden van nu. De registratietechnieken in de studio vergden kostbare apparatuur en videorecorders voor huiskamergebruik bestonden ook nog niet. Het had dus geen zin om de hoofdrolspeler na afloop een videotape van het programma te schenken. De redactie had standaard een andere verrassing in petto. Iedere week voor de uitzending kreeg de juwelier Sheila Tucker uit New York per telegram een aantal steekwoorden over de volgende gast en daarmee kon zij aan de slag met het maken van een bedelarmbandje. Bij die bedeltjes zat altijd een gouden kalendertje met daarop in diamant uitgevoerd de datum van uitzending. Verder was er een landkaartje van goud, waarop telkens een robijn de geboorteplaats voorstelde. Aan het einde van de uitzending werd het object uitgereikt. Als de hoofdpersoon een man was ging de armband altijd naar zijn vrouw. Was de man niet getrouwd, dan ging het kleinood naar zijn moeder. Ook dat tafereel was weer goed voor menig traantje.

wordt vervolgd