De eerste schoolreis was voor de 70 plussers van nu op een geheel ander tijdstip als de jongeren die heden ten dage naar school gaan. In klas 1 van het basisonderwijs is het al een gewoonte om een dagje ‘uit’ te gaan. Vaak worden niet al te grote afstanden gemaakt om er even tussenuit te zijn maar wel zo om de kleuters de belevenis te geven dat ze op schoolreis zijn geweest. In de ochtend uitgezwaaid door beide of een van de ouders en in de middag weer opgevangen door een van hen om direct alle verhalen aan te horen waaronder over de hoeveelheid versnaperingen ze hebben gehad.
Denk maar eens terug aan je eigen eerste schoolreis; zeker weten dat er herinneringen naar boven komen. Mijn eerste schoolreis maakte ik in 1961 en dat kon worden gezien als een echt cadeau. Onze 1ste klas van de Cort van der Lindenschool in Groningen werd uitgenodigd voor een reisje op kosten van het Kinderpostzegelfonds. Reden was dat de leerlingen van onze klas dat jaar het beste resultaat hadden geboekt met de huis aan huis actie in de provincie Groningen.
Heel spannend was het eerst een bezoekje te mogen brengen aan Urk, nadat de bus ons via Schokland naar het vissersdorp had gebracht. We mochten zien hoe vis, de dag ervoor gevangen, werd bewerkt en samen met een paar andere klasgenoten kozen we voor een palingrokerij. Na afloop deels smullen want, schrik niet, ik kocht een paling voor een dubbeltje. Nee, ik at deze niet op maar koesterde het pakje met paling totdat ik weer thuis was om aan mijn moeder en vader te geven.
Hoe kunnen herinneringen blijven boven drijven. Na Urk kwam de doortocht naar Rotterdam en bezochten we eerst de Euromast. Het was een sensatie te noemen in de tijd en deze mast was een jaar eerder geopend en kwam vaak in de publiciteit. Het reisje vervolgde naar dierentuin Blijdorp waarna de lange terugreis naar Groningen werd ingezet.
1961 was ook het jaar dat door de uitgeverij Van Goor Zonen in Den Haag het leesboekje ‘De eerste schoolreis’ werd uitgegeven. Het was een leesboekje voor de eerste klas, geschreven door Janke Siebenga. Het boekje was destijds te koop voor f 1,25 en gek genoeg is er bijna niets over terug te vinden op het internet. Al decennialang is het boekje in mijn bezit en tevoorschijn gekomen bij het ruimen van een van de kasten van voormalige medewerkers van het instituut voor Orthopedagogiek van de Rijksuniversiteit Groningen. Vaak werden de achtergebleven spullen gezien als goed voor de papiercontainer maar ik had soms andere gedachten.
De eerste schoolreis telt 40 pagina’s met verhaaltjes en tekeningen en begint met ‘Henk kom uit school’ en eindigt met ‘De dag is voorbij' met voor klas 1 begrijpelijke verhalen waaruit kennis kan worden vergaard en tevens de eerste beginselen van de Nederlandse taal kunnen worden aangeleerd. Het leuke is, en dat wil ik de lezer decennia later niet onthouden, dat er een inleiding door Janneke Siebenga is geschreven gericht aan de onderwijzeressen van de eerste klas, destijds nog van de Lagere School. Opmerkelijk dat ze het richtte tot de dames. In mijn eerste klas had ik eerst juffrouw Feldbrugge en toen deze langdurig ziek werd kregen we een jonge juf Fischer.
‘Schoolkinderen – en zeker die van de eerste klas – zien maandenlang verlangend uit naar een grote gebeurtenis in hun schoolleven: de schoolreis. – Ik geloof dat de voorpret ervan minstens even belangrijk voor hen is, als de dag zelf! Daar dit gegeven dus meer dan gewone belangstelling van het kind heeft, tracht dit boekje u te helpen – door gezamenlijk de lesjes te lezen en de plaatjes te bestuderen – de gezellige reissfeer alvast voor te bereiden. Me dunkt dat, wanneer u een stapel boekjes uit de kast haalt, handelend over een schoolreisje, de interesse van de kinderen verzekerd is, een eerste voorwaarde in het onderwijs. Het boekje is eenvoudig van zinsbouw en inhoud en is bedoeld voor de laatste maanden van het eerste leerjaar. Lettergreepsplitsing is alleen daar toegepast, waar dat me wenselijk voorkomt. Ik hoop, dat u er prettige halfuurtjes mee mag hebben, gevolgd door een heerlijke schoolreis!’
Ik stelde al dat ‘De eerste schoolreis’ prachtige tekeningen bevat, verzorgd door Atie Siegenbeek van Heukelom. Zij illustreerde ruim tien kinder- en jeugdboeken, waaronder de bloemlezing Rood-wit-blauw (1957) - kindergedichten verzameld door Mies Bouhuys -, Het laantje met de lindeboom (1972) van Leonie Kooiker en verschillende schoolboekjes. Tevens maakte ze enkele beeldverhalen; voor het kindertijdschrift Kris Kras tekende ze bijvoorbeeld halverwege de jaren zestig ‘Leentje Loos’ en ‘Familie Kipstra’.
Naar aanleiding van dit artikel ontvingen we de volgende reactie van Magda Emmelkamp:
Op de kleuterschool (De Korenbloem) gingen wij een dagje naar het Stadspark in Groningen waar we een heus onderkomen hadden met tafels voor de lunch! Op de lagere school kregen wij van moeders een badtas mee met kadetjes met kaas er op, wat al een hele traktatie was destijds want die, kadetjes dus, aten we normaal nooit en een kubus sinaasappelsap en een rolletje Fruittella!
De nacht er voor konden wij bijna niet de slaap vatten van opwinding! Wanneer de bus uiteindelijk aan het eind van de middag weer de straat van de school inreed verstopten wij ons onder de banken! De ouders speelden dan dat zij geloofden dat wij achtergebleven waren op de schoolreisje locatie en dan gierden wij van de pret als we onze koppies uiteindelijk lieten zien! Toen mijn dochter decennia later op schoolreisje ging kregen wij ouders hetzelfde voorgeschoteld en moesten wij onze acteertalenten tevoorschijn halen!
