tekst: Jean-Luc Bostyn
Al word ik 111 jaar, dan nog zal ik niet alles hebben kunnen beluisteren wat in mijn audio-archief steekt. Met daarbij deze opmerking, dat ik al die komende jaren minstens twaalf uur per dag er mee bezig zal moeten zijn. Gelukkig heb ik niet veel slaap nodig. Botste ik onlangs toch wel op een stukje Mike Verdrengh die ‘Het Soldatenhalfuurtje’ presenteerde, zeker. Het wat?
Mike Verdengh, vooral werkzaam geweest voor televisie in Vlaanderen, voor en achter de schermen. Minder bekend is zijn werk als acteur en bijna helemaal vergeten is zijn radiocarrière. Toch was dat het medium waar ik hem het eerst ‘ontmoette’. Of wat had je gedacht? De nationale omroep had toen een dagelijks ‘soldatenhalfuurtje’. Lang voor ik in militaire dienst moest, was dat één van mijn favoriete programma’s want je hoorde er vaak de leukste en nieuwste popplaatjes.
De programma-tune zit nog vers in mijn geheugen en kan ik nu zelfs nog neuriën. Het was een vrij korte ingestudeerde mars met op de voorgrond klaroengeschal dat het militaire aspect aanscherpte. Zeer waarschijnlijk waren de uitvoerders de ’Militaire kapel van de Gidsen'. Alleen de vlaggengroet ontbrak! Mijn toenmalig soldatengevoel werd er steevast door aangemoedigd. Jaren later was dat al véél minder het geval.
Het programma ontstond kort voor de Tweede Wereldoorlog. Op 13 september 1939 zond het N.I.R. voor het eerst ‘Het Half Uur voor den Soldaat’ uit, dagelijks van 20:00 tot 20:30 uur. Het was geen verzoekprogramma, maar een amusementsshow bedoeld om de Belgische militairen een hart onder de riem te steken via muziek, komische sketches en voordrachten. Vanwege de Duitse invasie in 1940 was er vijf jaar geen uitzending, maar in 1945 keerde het programma terug in een nieuw format, en wel als verzoekprogramma. ‘Het Soldatenuur’ werd elke weekdag van 17:30 tot 18:00 uur uitgezonden. Er was dienstplicht en de rekruten waren meestal gekazerneerd in het 'verre' Duitsland én zelfs in Belgisch-Congo. Wie geluk had mocht in België blijven. Wekelijks naar huis gaan vanuit Duitsland zat er toen niet in wegens véél te duur en onbetaalbaar met de soldij. Ook de militaire (boemel) trein reed niet elke dag tussen Duitsland en België. De meeste militairen bleven bijgevolg meerdere weken verstoken van familie en/of ‘lief’.
De radio zorgde voor een band. De middengolf had een fors bereik in Duitsland én er was de korte golf voor de verder afgelegen gebieden, tot in Belgisch Congo en ver daarbuiten. ‘Het soldatenhalfuurtje’ was één van de favoriete uitzendingen. Militairen konden hun brieven gratis versturen als de letters MD (Militaire Dienst) in de rechter bovenhoek, op de plaats van de postzegel, waren aangebracht.
Brieven verstuurd met de soldatentrein deden er soms dagen over om de bestemmeling te bereiken. Maar dat kon de pret niet drukken. Het Nationaal Instituut voor Radio omroep (NIR) kon de toevloed soms niet aan van de méér dan 20.000 soldaat-miliciens en de bijna evenveel beroepsmilitairen die het Belgische leger toen rijk was.
Het verzoekprogramma, ook wel eens het ‘lieven-programma’ genoemd, kende fantastische hoogdagen. Tijdens de uitzendingen was het overal stil in de kazerne (meestal in de kantine) en in en rond het thuisfront. Her en der werd een gecamoufleerd traantje weggepinkt.
In elke kazerne waren speciale 'groeten formulieren' te verkrijgen op stencil. Om jouw persoonlijke verzoekplaat gedraaid te krijgen, moest je méér dan een beetje geluk hebben. Er werd live uitgezonden vanuit het iconische radiogebouw op het Flageyplein. Presentatoren waren meestal echte soldaat-miliciens die bij het NIR aan het werk waren, of er later tewerk gesteld werden. Het programma werd een soort 'kweekvijver’ voor omroepers, nieuwslezers, journalisten... en later zelfs dj’s. Er was trouwens nogal vaak discussie over de platenkeuze tussen de 'jonge' omroepers/samenstellers en de oudere staf. Begin jaren '60 zat de verjonging er aan te komen met een hele lichting afgestudeerden.
Daarbij hoorden onder andere; Mike Verdrengh (Radio Luxemburg, BRT 1, VTM), Jan Schoukens (omroeper/producer, oprichter en grote baas van Studio Brussel), Walter Capiau (Omroep Brabant, VTM), Zaki (Omroep Brabant, BRT en VTM), René Van der Speeten (Omroep Brabant en Binnen en Buiten, het zondagnamiddagprogramma van de Vlaamse televisie), Guido Cassiman (medeoprichter van Omroep Brabant), Julien Put (Omroep Brabant), Jos Baudewijn (Omroep Antwerpen), Cas Goossens (directeur-generaal van de BRT), Eddy Temmerman (BRT1, Studio Brussel), Jan Thys (BRT 1, VTM), Yvan Sonck (VRT-sportjournalist), Gil Claes (Wereldomroep en RVi), Erik De Temmerman (Wereldomroep en RVi), Erik Oger (professor Universiteit Antwerpen).
Amerikaans, Engels en ander hitwerk verdreven begin jaren 60 van de vorige eeuw stilaan de Vlaamse platen die jarenlang het soldatenprogramma domineerden. Bob Benny, Bobbejaan Schoepen, Lize Marke, Rina Pia, Jo Leemans, Jean Walter, Frieda Linzi, debuterende artiesten als Louis Neefs, Will Tura, John Larry waren minder en minder te horen. Tot de blijvende ‘meubelstukken’ behoorde de Nederlander Joop de Knecht. Kon ook niet anders met zijn hit uit 1958; 'Ik sta op wacht’. Een liedje dat ook vaak te horen was in de versie van Bobbejaan Schoepen. De opvolger 'Wij zwaaien af ' was en andere blijver.
‘Het Soldatenhalfuurtje’ werd in 1975 definitief afgevoerd en opgevolgd door 'Tot Uw Dienst' waarvan Paul De Wyngaert de vaste presentator werd. Een idee van Jan Schoukens. De man was inmiddels producer geworden en bedacht een concept dat zich niet enkel meer richtte tot soldaat-miliciens, maar ook mikte op truckers. Of tot mensen die op zoek waren naar een vriend of klasgenoten bij elkaar wilden brengen. Met heel wat succes als resultaat. Van één ding ben ik zeker. ‘Het Soldatenhalfuurtje’ zal wellicht de Belgische radio geschiedenis ingaan als één van de langstlopende radio (groeten) programma's van de nationale omroep dat doelgericht was.
Met dank aan Pieter Vanbanden (leidraad & research) en Joey (tekening).
