tekst: Hans Knot
Recentelijk zat ik wat oude foto’s te scannen, waaronder een foto van mijn oudste zus die bij de waswringer stond om mee te kunnen helpen bij de was. Mijn ouders hadden een kapsalon en de vele scheerklanten zorgden voor een behoorlijke dagelijkse was. Het was in de tijd dat er nog geen elektrische wasmachine intrede had gedaan binnen het gezin en de was of op de waslijn of op een houten wasrek te drogen hing.
Enorm veel veranderingen zouden in de daarop volgende halve eeuw hun intrede doen. In gedachten zag ik de allereerste wascombinatie weer voor mijn ogen. Aan de ene kant een wastrommel en aan de andere kant een ingebouwde centrifuge. Castella waspoeder, waarbij je kopjes kon uitknippen en kon sparen voor allerlei huishoudelijke zaken gericht op de was, bijvoorbeeld een luxe handdoekenset.
Het was dus ook de tijd dat er volop gespaard werd voor allerlei acties die door de kruidenier, de slager, de bakker en ga zo maar door, werden aangeboden. Wie herinnert zich niet de Zilverzegels? Gedachten gingen ook naar veranderingen die plaats vonden wat betreft het ophangen van de was. In de ruime keuken verscheen op dagen dat het slecht weer was het Tomado wasrek, opgehangen aan een deur. Ze waren ook leverbaar in grotere vormen.
Tomado stond voor ‘Van der Togt’s Massa Artikelen Dordrecht en was een onderneming die groots stond aangeschreven in vooral de naoorlogse periode. Vanaf 1923 tot en met 1982 was men actief met tal van artikelen. Drie jaar geleden kwam er een herinneringsboek uit over deze onderneming en ik had de eer een algemene recensie te mogen schrijven voor de uitgeverij.
https://www.hansknot.com/features/de%20verzamelende%20huisvrouw.pdf
Maar er was ook een soortgelijke, maar kleinschaliger, onderneming actief in Groningen en later ook in Roden. Het ging om de N.V. EGAM Metaalwerkenfabriek. Vooral met de slogan ‘Egalité beter is er niet!' probeerde men aan de weg te timmeren.
De Eerste Groninger Apparaten- en Metaalwarenfabriek (EGAM) werd in 1921 opgericht te Groningen en in 1956 werd een nieuwe fabriek te Roden gebouwd, waar huishoudelijke artikelen van het merk 'Egalité' en elektrische kachels van het merk 'Clarus' werden vervaardigd.
Met ‘100% gemak voor de huisvrouw’ werd vervolgens volop geadverteerd in damesbladen uit die tijd als Libelle, Romance en Beatrijs. Op een bepaald moment werd de fabriek in Groningen gesloten. Het was 1963 en vanaf dat moment werd de gehele productie van EGAM in Roden geconcentreerd. Het bedrijf werd in 1966 door Brabantia, ook niet de kleinste, overgenomen. Het productie-assortiment werd uitgebreid met gieters en brievenbussen, terwijl het zich vanaf 1996 specialiseerde in droogmolens, waarvan er in hoogtijdagen 250.000 per jaar werden vervaardigd. Wie heeft er geen exemplaar in zijn achtertuin gehad? Vervolgens werd het bedrijf ook volledig geïntegreerd in Brabantia en verdween de naam EGAM.
De naam op het pand in Roden werd aangepast en zou het daar negen jaar lang nog volhouden. In 2005 viel ook het doek voor Brabantia Roden, omdat de productie overgebracht werd naar Valkenswaard. EGAM was van herkomst een katholieke onderneming. In de jaren vijftig en zestig telde de geloofsafkomst heel belangrijk mee voor wie bij je zaken wenste te doen. Vanaf ongeveer 1959 tot 1968 werd iedere zondag de heilige mis opgedragen bij de EGAM, het eerste jaar in de kantine, daarna in een gehuurde industrieloods. Er was in Roden namelijk in die jaren nog geen katholiek kerkgebouw. Met behulp van een paar tafels werd een provisorisch altaar gebouwd, en een kruisbeeld werd opgehangen, waarna de 'kerk' gebruiksklaar was.
Brabantia heeft vele huishoudens, gelijk aan Tomado, deels gevuld met allerlei gebruiksvoorwerpen. Voor mij blijft de vraag welk Groninger gezin nog een product van EGAM koestert.
Foto geheel boven: fabriek EGAM, 1953 - foto: SERC
Bronnen:
archief Freewave Nostalgie
Wikipedia
Beatrijs december 1957
