NOS Avondspits experiment op Teletekst

tekst: André van Os                                   foto: Frits Spits - (c) Spreek'buis

In 1994 werkte ik voor NOS-Teletekst en werd op een dag binnengeroepen door toenmalig hoofdredacteur Frans Collignon. Frits Spits, die toen nog zijn dagelijkse Avondspits presenteerde op Radio 3, wilde een experiment doen: tijdens zijn programma live informatie brengen op de vaste Avondspits Teletekstpagina 283. Of ik interesse had om een week met Frits te werken. Daar hoefde ik niet lang over na te denken, en zo meldde ik me in de toenmalige NOS-radio kantoren op Heideheuvel, in een mooie uithoek van het Mediapark in Hilversum.

Overdag werkten we in het kantoor van Frits aan Teletekstpagina's die we van tevoren konden voorbereiden: de playlist, achtergrondinformatie over platen, de poplimerick en songteksten. Vlak voor de uitzending scheurden we in Frits' auto over de bochtige rondweg van het Mediapark naar het Audiocentrum (ik wist niet dat je die afstand in zo'n korte tijd kon afleggen) om in de studio, tijdens de uitzending, alles bij elkaar te brengen. Het was geweldig om Frits live in actie te zien. Er werd achter in de studio bijvoorbeeld een kaart van Nederland opgehangen waar hij in de uitzending een dartpijl naar toe gooide, om te bepalen welke luisteraars uit welke plaats voor een bepaald onderdeel konden inbellen.

André van Os en Frits Spits [foto: Spreek'buis]

Een zekere Peter van der Vorst maakte een verslag voor de voorpagina van Spreek'buis, destijds het tweewekelijkse blad voor omroepmedewerkers, onder de kop: 'Experimentele week. Avondspits creatief met Teletekst 283'. "Vorige week, van elf tot en met achttien maart, zat Teletekst-medewerker André van Os iedere dag met een portable TT-computer in de Radio 3-studio. Reden daarvoor was een experiment waarbij tijdens de uitzending van het programma 'De Avondspits' op TT-pagina 283 'De Achterkant van de Avondspits' te zien was. Wanneer er bijvoorbeeld een plaat gestart werd dan zorgde André van Os ervoor dat de achtergrondinformatie over de desbetreffende artiest op hetzelfde moment op Teletekst verscheen.

'Maar er is veel meer mogelijk', zegt Van Os, 'We kunnen ook de Poplimerick en de popnieuwtjes op deze wijze laten zien. Of dat je bijvoorbeeld bij een Nederlandstalige plaat de hele tekst in beeld laat verschijnen, zodat je een soort Karaoke-eflect krijgt'. In totaal komen er tijdens zo'n uurtje Avondspits ongeveer 25 pagina's voorbij. Een groot deel daarvan kan André van Os al van tevoren voorbereiden, maar gedurende de uitzending moet hij ook bepaalde dingen toevoegen of veranderen. 'Het is best wel stress-werk en zeer arbeidsintensief. Maar voor een weekje moet dat kunnen', vindt de TT-redacteur.

Good old Frits Spits zelf kwam met het lumineuze idee voor dit experiment. Hij is er enthousiast over: 'Ik denk dat er een vrij grote groep Iuisteraars is die hier behoefte aan heeft, Veel mensen willen graag meer weten over een bepaalde plaat of artiest die ze horen. Die info in de uitzending zelf geven zou doodsaai worden. Dat haalt de vaart eruit. Teletekst biedt wat dat betreft uitstekende mogelijkheden. Als het aanslaat, en wat ik opmaak uit de reacties van luisteraars doet het dat, zie ik het wel zitten voor heel Radio 3.'

Teletekstbaas Frans Collignon is ook tevreden. 'Toen Frits met dit idee kwam had ik meteen al iets van: moeten we doen,'Het is toch weer een nieuwe manier van omgaan met Teletekst. We hebben nu een week lang allerlei dingen geprobeerd om te zien wat precies mogelijk is. Niet alles kan uiteraard. Het is bijvoorbeeld ondoenlijk om de letterlijk door Frits uitgesproken tekst in zijn programma op Teletekst te laten zien. Dat was een van de oorspronkelijke ideeën, maar daar zagen we al snel vanaf. Veel teveel werk. En een tijdje terug hebben we een interview met Phil Collins simultaan vertaald, maar ook dat was niet echt een succes. Bovendien gaf Frits na ieder antwoord zelf al een korte vertaling waardoor onze 'ondertiteling' enigszins overbodig werd.'

Net als Spits denkt ook Collignon dat het erin zit dat het experiment een vervolg krijgt in de toekomst. 'Het zou natuurlijk prachtig zijn als je van iedere radiozender het spoorboekje laat zien met daarnaast nog een pagina met wat er op dat moment op de betreffende zender bezig is. Probleem is alleen wel dat daar erg veel tijd en mankracht in zou gaan zitten. En wij van Teletekst zouden dan alleen nog maar de pagina's ter beschikking kunnen stellen. De omroepen zelf zouden speciaal mensen moeten gaan opleiden en in dienst nemen om dat werk te kunnen doen. Ik weet niet of ze daar zoveel geld aan willen spenderen.'

André van Os: 'Wat er verder ook gaat gebeuren, dit was in ieder geval een mooi bewijs van hoe NOS radio en NOS teletekst kunnen samenwerken. Volgens mij voor het eerst dat dat op deze wijze gebeurt. Het zou mooi zijn als het hier niet bij bleef.'

Maar daar bleef het natuurlijk wel bij. Hoewel: later dat jaar was er nóg een experimentele Teletekst-uitzending, waarbij ik een RVU-documentaire over popfestival Woodstock (het was 25 jaar na dato) mocht begeleiden met beeld en tekst op Teletekst. Plattegronden van het festivalterrein, toespraken en lijsten van optredende bands werden in een klein uur strak op het radiogeluid gezet (rekening houdend met luttele seconden vertraging tussen het intoetsen van 'enter' en het live verschijnen van de pagina op Teletekst). Daarna werden het internet en het wereldwijde web al snel gemeengoed - en werd alles anders. De experimenten op Teletekst werden ingehaald door deze nieuwe technologie en daarmee irrelevant.

https://vimeo.com/141525055