tekst: Hans Knot foto: collectie Klaas Snijder
In de beginperiode dat Radio Caroline in maart 1964 voor het eerst was te beluisteren waren er in de diverse kranten tal van berichten terug te vinden in zowel de Engelse als Nederlandse exemplaren. Uit laatstgenoemden was een reconstructie te maken hoe de diverse journalisten dachten over het al dan niet legaal luisteren naar een niet officieel station, vaak piratenzender genoemd. Zo vond ik onder meer een krantenkop waarin werd gemeld dat een Caroline luisteraar theoretisch strafbaar kon zijn.
Want de journalist van de Haagsche Courant was een bericht onder ogen gekomen uit Engeland waarin werd meegedeeld dat Engelse luisteraars de wet zouden overtreden als ze naar de clandestiene Radio Caroline zouden luisteren. Hij vond dat deze berichtgeving een verkeerde indruk kon wekken. Er was namelijk geen sprake van een waarschuwing die in Engeland was uitgegaan vanuit officiële bronnen om de luisteraars te waarschuwen van een officiële overtreding en dat in een land waarin de persoonlijke vrijheid hoog in het vaandel stond.
Er werd ook een mening van een hooggeplaatste medewerker van de Nederlandse PTT, gevraagd naar de regelingen in Nederland. Daarop kwam het antwoord dat volgens de wet op de draadloze Telegrafie van 1948 het nu eenmaal verboden was naar een niet officieel toegestaan radiostation te ontvangen.
De conclusie was dat eigenlijk de Nederlanders noch naar Caroline noch naar Radio Veronica mochten luisteren. Consequenties brachten het illegaal luisteren niet met zich mee want het vergrijp droeg een typisch theoretisch karakter met zich mee, terwijl ook de mogelijkheid tot vervolging zuiver theoretisch was. In de wetgeving stond dan wel een bestraffingsclausule genoemd voor overtredingen van de wet. In Engeland was dat 100 Pond boete of drie maanden gevangenisstraf dan wel een combinatie van beiden.
Maar deze clausule was destijds vooral opgesteld als stok in de rug voor personen die bij herhaling weigerden het kijk- en luistergeld te betalen. Ook werd destijds gesteld dat het eventueel illegaal luisteren naar een zogenaamd piratenstation slechts een klein technisch vergrijp kon zijn. Bovendien als iemand over de middengolfband draaide om diverse radiostations te beluisteren en daarbij op de frequentie van Caroline of Veronica terecht zou komen er totaal geen sprake kon zijn van een overtreding. Men kwam toevallig op de muziek van het station terecht. Anders werd het als het station haar naam bekendmaakte, zou men destijds puur theoretisch de radio uitgezet moeten hebben of een ander station dienen te gaan beluisteren.
De Britse PTT zweeg in april 1964 totaal over dit onderwerp en ook het Britse luisterpubliek was zich van geen enkele overtreding bewust. Ook als het om eventuele potentiële adverteerders ging (Caroline had op dat moment nog geen reclame) zich door de wet zouden laten afschrikken, was niet bekend. Vanuit de woordvoerder van de PTT werd destijds gemeld dat er geen enkele belemmering er was daar nergens in de wetgeving hierover een artikel was opgenomen. Hoewel dit in 1967 voor Engeland en 1974 voor Nederland wel zou geschieden.
Liefst 58 jaar is het geleden dat een deel van mijn leeftijdgenoten helemaal uit hun dak gingen als er weer een nieuwe single van de Fab Four, dan wel The Beatles, over de toonbank ging van hun eigen lokale platenzaak. Een ander deel was fan van de Rolling Stones en haatte de momenten als er andermaal te veel aandacht werd besteed aan het kwartet uit Liverpool. In Amerika stonden meerdere singles van The Beatles tegelijk in de Billboard Hot 100 of de concurrente hitlijst van Cashbox. In alle grotere plaatsen en steden had je volop platenzaken, waarvan de eigenaren blij waren wanneer de platenmaatschappij EMI weer een nieuwe zwarte schijf van The Beatles op de markt bracht. In Groningen had je nogal een aardige sortering aan winkels waar het vinyl te koop was. De belangrijkste in mijn oren was wel de firma Hemmes in de Steentilstraat, gevolgd door HiFi Vink in de Heerestraat. Ook Capi Lux, Het Carillon, Galeries Modernes op de Vismarkt, Eekels en Thie aan de Oude Ebbingestraat en V&D draaiden mee op het succes. Laatstgenoemde onderneming bracht destijds van vele hits een goedkopere, zogenaamde coverversie, uit op het Discofoon platenlabel, die te koop waren in de Discobar van het groot warenhuis. Probeer je anno 2022 voor te stellen zoveel verkooppunten voor een uitgebreid aanbod aan CD’s en vinyl te vinden in het centrum van een middelgrote stad.
Foto uit Graetz advertentie 1964
Het was in 1964 de tijd dat er langzamerhand aan inkomsten iets meer binnenkwam in de gemiddelde gezinnen en dus waren er automatisch ook meer advertenties terug te vinden om gebruiksgoederen aan de man te brengen. Zo was met bepaalde regelmaat een advertentie te zien van een handelsonderneming uit Haarlem, de firma Graetz, die er een volledige nieuwe serie televisies, radio’s en transistorradio’s in de markt had gezet.
Het dwingende advies werd bijvoorbeeld in een dergelijke advertentie gezet om afscheid te nemen van die hele oude radio die al decennia lang mee ging in de familie: ‘Vele, vele jaren heeft hij trouw dienst gedaan. Bracht hij nieuwsberichten, waterstanden, dansmuziek, concerten. Nu ja…concerten – vooral de laatste jaren ging zijn leeftijd steeds sterker een woordje meespreken. Maar hij hoorde bij het meubilair.
Totdat de nieuwe Graetz superradio’s kwamen en hij – onder dankzegging voor de vele bewezen diensten – werd gepensioneerd. En U hebt ook nog zo’n ouwe trouwe radio-ontvanger? Bedenk dan dat er in de laatste 10, 15 jaren zoveel veranderd is. Neem bijvoorbeeld de radiostereofonie, kroon op het streven naar werkelijk natuurgetrouwe geluidsweergave. Zend daarom de bon in voor volledige documentatie. De erkende Graetz dealer zal U bovendien de nieuwe Graetz toestellen gaarne tonen en demonstreren. Binnenkort staat ook bij U thuis de nieuwe Graetz, vast en zeker’. Let wel ‘Binnenkort’ staat voor ‘1964’.
